Niestabilność stawu barkowego – z perspektywy koszykarza

NIESTABILNOŚĆ STAWU BARKOWEGO – Z PERSPEKTYWY KOSZYKARZA

Pasja i miłość do koszykówki nie należy do najłatwiejszych, a Ci którzy oddali jej swoje życie z pewnością wiedzą o czym mowa. Kontuzje to niestety nieodłączny element nie tylko koszykówki, ale każdego sportu, w którym dochodzi do dość dobitnego kontaktu z drugim zawodnikiem. 

Urazy stawu barkowego to jedne z częstszych kontuzji, które występuje w koszykówce i mogą one wykluczyć gracza na długie miesiące. W tym artykule przytoczymy problem niestabilności barku po urazach i sposoby skutecznej rehabilitacji. Urazy stawu barkowego to powszechny problem i powstaje on na skutek bezpośredniego działania sił zewnętrznych, np. podczas akcji pod koszem czy w obronie. Wybicie stawu zawsze jest zobligowane do badania ortopedycznego i wymaga precyzyjnej rehabilitacji.  Osłabienie siły ramienia może też być związane z uszkodzeniem pierścienia rotatorów, czyli zespołu ścięgien mobilizujących bark do poruszania. Niestabilność barku może być wynikiem zwichnięcia barku, urazu obrąbka lub zaburzeń wtórnych układu mięśniowo – szkieletowego, a czasem nawet problemów neurologicznych. Jak poradzić sobie w poszczególnych fazach? Zaczynając od fazy wczesnej, średniej czy późnej rehabilitacja musi być sprecyzowana pod możliwości zawodnika, by zoptymalizować proces leczenia i jak najbardziej skrócić czas kontuzji.  

Rehabilitacja niestabilnego stawu barkowego, wybór odpowiedniej metody to istotny problem kliniczny w praktyce fizjoterapeutycznej. Można ją klasyfikować pod względem czynników:  

• Etiologicznych urazu,
• Nasilenia i częstotliwości objawów, 
  
• Kierunku niestabilności.  

Kluczowe jest określenie rodzaju niestabilności, by dobrać odpowiednią terapię, których jest stosunkowo wiele. Leczenie może być prowadzone w sposób zachowawcze, czyli przy zastosowaniu nieruchomienia i późniejszej rehabilitacji. Należy uwzględnić częste współistniejące uszkodzenia chrząstki stawowej, a co za tym idzie zastosowanie preparatów wspomagających regenerację czy metabolizm kostny będzie procentowało na korzyść zawodnika.  

Najlepsze wzmocnienie stawów! Zacznij od podstaw!

Zdarzają się sytuacje, w których niezbędne jest wdrożenie postępowania operacyjnego (artroskopia). Czynnikiem przeważającym jest ocena ubytków kostnych panewki łopatki oraz kości ramiennej. Jeżeli ubytek panewki sięga 25% wskazane jest wykonanie operacji z wykorzystaniem przeszczepów kostnych. Mniejsze ubytki mogą podlegać operacjom rekonstrukcyjnym tkanek miękkich w okolicach stawu. Ostateczne słowo i tak zawsze należy do ortopedy, który po dokładnej ocenie rodzaju niestabilności oraz innych czynników, np.: rodzaju aktywności fizycznej, priorytetowych wymagań sprawnościowych, wieku oraz określeniu ryzyka powikłań zadecyduje o procesie leczenia.  

Niestabilność barku – właściwie co to jest?! 

Niestabilność barku to objaw nieprawidłowego ruchu stawu ramiennego. Przeważnie jest to zakłócenie co najmniej 1 z 4 czynników:  

• Kompleks kapsulolabralny i jego mechanizm proprioceptywny 
• Stożek rotatorów 
• Powierzchnia kontaktu między panewką a głową kości ramiennej  

• Centralny / obwodowy układ nerwowy 

Staw ramienno – łopatkowy to kompleksowa struktura anatomiczna, a jej stabilność zależy od poszczególnych elementów kostnych, więzadłowych i dynamicznych struktur mięśniowych w okolicy tego stawu. Stabilność stawu głównie zależna jest od struktury więzadłowo – torebkowej, obrąbka stawowego, ścięgna mięśnia dwugłowego ramienia oraz mięśnia naramiennego i stożka rotatorów.  Stabilizatory stawu ramiennego otrzymują też zwrotne informacje proprioreceptywne, co kontroluje położenia głowy kości ramiennej, a co za tym idzie w utrzymaniu stabilności stawu. W związku tym niestabilność jest skutkiem uszkodzenia biernych i dynamicznych struktur stawu, często też niewłaściwe przewodnictwo proprioceptywne na poziomie stawu lub ośrodkowego układu nerwowego ma tu duże znaczenie.  

Niestabilność barku może być dzielona w zależności od  

• Etiologii – urazowa, nieurazowa 
• Kierunku – niestabilność jednokierunkowa, wielokierunkowa 

• Stopnia nasilenia niestabilności – pojawiające się zwichnięcia, podwichnięcia) 
• Nawykowe zwichnięcia  
• Ogólna wiotkość więzadłowa 

Kurkumina z dodatkiem piperny – silny antyoksydant

TRZY GŁÓWNE TYPY NIESTABILNOŚCI BARKU 

1. Traumatyczna niestabilność.
2. Niestabilność atraumatyczna 
3. Dysfunkcja neurologiczna lub modelowanie mięśni 

Charakterystyka traumatycznej niestabilności: 

Najczęstsze przyczyny traumatycznej niestabilności to: uderzenie w ramię zakończone urazem, upadek na ramię lub próba złagodzenia upadku ręką. Inne czynniki to np.: osłabienie stożka rotatorów (najbardziej mięśnia podłopatkowego), globalna, nieprawidłowa postawa ciała. 

Zwykle zaburzenie to kończy się operacją, jeśli struktury anatomiczne są uszkodzone i powodują znaczną niestabilność z nawracającymi zwichnięciami.  

Charakterystyka niestabilności atraumatycznej:

Najczęstsze przyczyny:  

• wiotkość torebki stawowej przedniej,  
• dyskineza łopatki,  
• ciasna torebka tylnej,  
• zaburzenia równowagi mięśniowej  

Niestabilność atraumatyczna może być również określany jako „mikro-stabilność” barku, ponieważ ramię nie jest całkowicie przemieszczone lub podwichnięte. Inne czynniki to: 

• Wewnętrzne objawy uderzeniowe 
• Uskrzydlenie szkaplerza 
• Słaba ogólna postawa 

Dysfunkcja neurologiczna lub charakterystyka modelowania mięśni 

Najczęstsze przyczyny: 

• wynik stanu neurologicznego lub patologii 
• Nieprawidłowa aktywacja dużych grup mięśniowych i jednoczesne tłumienie lub też przeciążanie stożka rotatorów 
• Wiotkość i uogólniona hipermobilność 

Rehabilitacja niestabilności barku: ćwiczenia w zamkniętym i otwartym łańcuchu  

Leczenie rehabilitacyjne w przypadku niestabilności barku, jakie możemy zaobserwować w koszykówce, to przede wszystkim ćwiczenia w otwartym łańcuch kinematycznym (OKC)i zamkniętym łańcuchu kinematycznym (CKC). Ćwiczenia w OKC są bardzo ważne, ponieważ koszykówka obejmuje znaczną liczbę ruchów dynamicznych, w otwartym łańcuchu kinematycznym dla stawu ramiennego. Jednak liczne badania pokazują, że ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu pomagają poprawić dynamiczną stabilność stawu ramiennego poprzez stymulację śródstawowych / okołostawowych proprioceptorów, wzmacniając współskurcz mięśni stożka rotatorów. 

Celem rehabilitacji i treningów jest jak najszybsze osiągnięcie świadomej, prawidłowej pozycji łopatki, ponieważ podczas dynamicznych ćwiczeń ramion, gdy wykonywana jest świadoma pozycja łopatki, aktywacja pułapu Low / Mid jest wyższa we wskaźniku EMG. Ćwiczenia w zamkniętym łańcuchu klimatycznym (CKC) mogą w tym pomóc ze względu na zewnętrzną informację zwrotną co do konfiguracji ćwiczeń i środowiska. Ćwiczenia OKC są zalecane, gdy pacjent odzyska odpowiednią świadomość i kontrolę łopatki w odpowiedniej pozycji, po to by uniknąć zwiększonych sił ścinających na staw ramienno-ramienny w przypadku rehabilitacji niestabilności barku koszykówki.  

Kompleksowy preparat wspierający aparat ruchu

WCZESNA REHABILITACJA: ŚWIADOMA KONTROLA MIĘŚNI W ZAMKNIĘTYM ŁAŃCUCHU KINEMATYCZNYM (CKC) 

 

Wczesna rehabilitacja niestabilności barku w koszykówce będzie bardzo podobna do tradycyjnych protokołów wczesnej rehabilitacji barku. Różnica polega na tym, że nacisk kładziony jest na ćwiczenia w CKC. 

1. Ślizg przy ścianie – Umieść gumę wokół nadgarstka, rozsuń nadgarstki na wysokość barków, ściągnij łopatki. Przedramiona oprzyj na ścianie i poruszaj rękami w górę iw dół, utrzymując napięcie podczas całego manewru. Wykonaj 2 serie po 12 powtórzeń. 
2. Push-up plus na łokciach – Ustaw się w pozycji deski lub w wersji zmodyfikowanej (na kolanach). Celem tego ćwiczenia jest umożliwienie łopatce wykonanie jak największego ruchu do przodu / wysunięcia ramion i cofnięcia ściskając łopatki razem. Wykonaj 2 serie po 12 powtórzeń. 
3. Push hantlami na plecach – Chwyć hantle, połóż się na plecach i wyprostuj ręce oraz łokieć. Rozpocznij ruch, wyciągając łopatkę tak, jakbyś chciał podnieść łopatkę z ziemi. Przytrzymaj u góry przez 5 sekund. Powtórz 2 serie po 12 powtórzeń. 
4. Pogłębianie depresji łopatki w podporze na blokach – Połóż dłonie na blokach jogi, jakbyś zamierzał wykonać ćwiczenie polegające na zanurzeniu tricepsa. Zablokuj łokcie. Naciśnij łopatki w dół i do tyłu, aby lekko unieść pośladki ze stołu. Przytrzymaj przez 10 sekund, 2 serie po 10 powtórzeń. 

Rehabilitacja niestabilności barku w koszykówce koncentruje się na ćwiczeniach progresywnych w zamkniętym łańcuchu kinematycznym z jednoczesnym włączeniem łańcucha kinetycznego. W tym drugim etapie rehabilitacji można dodać również ćwiczenia w otwartym łańcuchu. Pod koniec drugiego etapu zaleca się wykonywanie tylko ćwiczeń w otwartym łańcuchu, oczywiście po badaniu EMG. Musimy również pamiętać, że progresja zachodzi tylko wtedy, gdy kontrolujemy i czujemy całą łopatkę, trzymamy odpowiednią pozycję i nie narażamy się na przeciążenia podczas procesu rehabilitacji. 

Kolejne tygodnie będą nas przygotowywać do bardziej wymagających ćwiczeń. Należy wszystko kontrolować pod okiem trenera lub fizjoterapeuty, by odpowiednio ustalić siłę i zakres ruchu. Na tym etapie możemy dorzucić:  

1. Deska na rękach z unoszeniem nóg – badania EMG sugerują, że unoszenie nóg po tej samej stronie zwiększa aktywację przedniego zęba zębatego, a unoszenie nóg po przeciwnej stronie zwiększa aktywację dolnego mięśnia czworobocznego. Wykonaj 6 unoszenia każdej nogi i przytrzymaj 5 sekund. 
2. Uchwyty Bear Crawl – pozycja wyjściowa: podpór przodem. Przesuń ręce pod ramiona i kolana pod biodra, a następnie naciśnij na palce u nóg i dłonie, aby podnieść kolana z ziemi. Zaangażuj swój core, aby zachować neutralny kręgosłup i „odepchnij ziemię”, aby utrzymać napięcie mięśni ramion. Przytrzymaj 5 sekund i powtórz 10 razy.  

 

Regeneracja po niestabilności barku w koszykówce musi obejmować ćwiczenia OKC! Etap drugi jest zazwyczaj dobrym punktem do dodania ćwiczeń w otwartym łańcuchu, o ile dana osoba nie odczuwa bólu, dyskomfortu lub jeśli nie wykazuje kompensacji ze strony innych mięśni. 

Wyodrębnimy tu 3 kluczowe pozycje: Y, W i T. Ustal neutralny kręgosłup. Łopatki w dół i do tyłu. Utwórz rękami litery Y, W i T, aby zaangażować różne mięśnie łopatki. 

Y = głównie mięsień czworoboczny dolnego 

W = głównie środkowy czworoboczny i zewnętrzne rotatory ramienia 

T = głównie środkowy czworoboczny 

Dodatkową aktywację mięśniową uzyskasz wykonując te ćwiczenia na piłce stabilizacyjnej. Wykonaj 6 powtórzeń przez 10 sekund dla każdej litery.  

Końcowy etap rehabilitacji 

Późna rehabilitacja niestabilności barku koszykówki polega na złożeniu tego wszystkiego w całość. Progresywne ćwiczenia wzmacniające i stabilizujące barki, obejmujące wszystkie pozycje ciała i wszystkie płaszczyzny ruchu! 

 Nie bój się dodawać obciążenia i eksperymentować z nowymi zakresami, oczywiście miej świadomość własnego ciała i wszystkie modyfikacje konsultuj z fizjoterapeutą.  

TRENING KOSZYKÓWKI 

Rehabilitacja niestabilności w końcowej fazie skupia się na ciągłej sile i wytrzymałości i musi dotyczyć przekwalifikowania wzorców ruchu ukierunkowanych na zadania funkcjonalne i ruchy specyficzne dla sportu. Przed powrotem do sportu zaleca się przeanalizować 5 elementów, które są niezbędne dla pełnej sprawności w sporcie: elastyczność, siłę, równowagę, propriocepcję i pewność siebie. 

Należy również wziąć pod uwagę czynniki takie jak – niewielki ból, satysfakcja z leczenia, chęć do zabawy, powiększanie ROM i siły, zdolności funkcjonalne i umiejętności specyficzne dla sportu. Poniżej znajdziesz treningi związane z koszykówką, które POWINNY być uwzględnione podczas powrotu do sportowej fazy rehabilitacji niestabilności barku. 

1. Drybling piłką przy ścianie z przysiadem na jednej nodze – Wykonuj kozłowanie przy ścianie, wykonując przysiad na jednej nodze. Trenujesz w ten sposób równowagę, koordynację, siłę i wytrzymałość. Wykonaj 3 serie po 6-10 przysiadów z każdej strony. 

1. Przysiad na bosu, piłka lekarska nad głową. Rzut piłką lekarską – Wykonaj przysiad z piłką lekarską nad głową. Upewnij się, że podczas całego ruchu angażujesz mięśnie łopatki. Przy pełnym wyprostowaniu wyrzuć piłkę w powietrze i zaabsorbuj kluczowe mięśnie. Wykonaj 3 serie po 6-8 powtórzeń. 

1. Kozłowanie na BOSU. Staraj się utrzymać równowagę, naprzemiennie kozłuj prawą i lewą ręką. Schodź kolanami do przysiadu i wyprostu, by jak najmocniej zaangażować cały aparat ruchu.  

To tylko wybrane ćwiczenia, których jest znacznie więcej. Wszystko jest uzależnione od stopnia wytrenowania, stanu zawodnika i procesu leczenia. By zoptymalizować proces rehabilitacyjny trzeba zadbać o odpowiednią odnowę biologiczną, sen i odżywianie. Suplementacja w sporcie jest bardzo ważna, ale nie może zastępować racjonalnego odżywiania. Te wszystkie elementy stanowią doskonałą bazę pod pełen proces rehabilitacji, której czas i końcowy efekt jest uzależniony tylko od naszej indywidualnej pracy i zaangażowania.  

Bibliografia: 

1. Cools, Ann; Struyf, Filip et al. Rehabilitation of scapular dyskinesis: from the office worker to the elite overhead athlete. 2013. 

1. Jaggi, A; Lambert, S. Rehabilitation for shoulder instability. 2010. 

1. Struf et al. Scapular positioning and movement in unimpaired shoulders, shoulder impingement syndrome, and glenohumeral instability. 2011 

1. Paweł Łęgosz , Paweł Małdyk , Sylwia Sarzyńska: Ocena ubytków kostnych w niestabilności barku 19 lipca 2018. NR 10 (Maj 2018)