Obraz xb100 z freepik
Senność, zmęczenie, problemy ze wzrokiem, częste oddawanie moczu, zwiększony apetyt i/lub uczucie pragnienia, a następnie wysokie stężenie glukozy (wysoki cukier) w wynikach badań to często pierwsze z objawów stanu przedcukrzycowego. Na tym etapie uchronienie się przed rozwinięciem cukrzycy jest naprawdę wysoko prawdopodobne. Warunkiem jednak jest niebagatelizowanie tych objawów i potocznie mówiąc “wzięcie się za Siebie”.
Stan przedcukrzycowy to nieprawidłowa glikemia na czczo i/lub nietolerancja glukozy. Dodatkowym kryterium jest występowanie zespołu metabolicznego (czyli występowanie 3 z 5 wymienionych kryteriów, wśród których znaleźć można występowanie nadciśnienia, zwiększona masa ciała, czy poziom trójglicerydów i cholesterolu). Wczesne rozpoznanie stanu przedcukrzycowego i wdrożenie leczenia daje duże szanse na niezachorowanie na cukrzycę. Szacuje się, że osób ze stanem przedcukrzycowym może być znacznie więcej, niż osób z cukrzycą. Stąd też prowadzone są liczne projekty rządowe, zwiększające świadomość obywateli na temat profilaktyki cukrzycy i zdrowego odżywiania.
Według nazewnictwa Światowej Organizacji Zdrowia (WHO, World Health
Organization):
— prawidłowa glikemia na czczo: 70–99 mg/dl (3,9–5,5 mmol/l);
— nieprawidłowa glikemia na czczo (IFG, impaired fasting glucose): 100–125 mg/dl (5,6–6,9 mmol/l);
— nieprawidłowa tolerancja glukozy (IGT, impaired glucose tolerance): w 120. minucie OGTT glikemia 140–199 mg/dl (7,8–11 mmol/l);
— stan przedcukrzycowy — IFG i/lub IGT;
— cukrzyca — jedno z następujących kryteriów:
- objawy hiperglikemii i glikemia przygodna 200 mg/dl (11,1 mmol/l),
- dwukrotnie glikemia na czczo 126 mg/dl 7,0 mmol/l),
- glikemia w 120. minucie OGTT 200 mg/dl (11,1 mmol/l).
Co sprzyja powstawaniu stanu przedcukrzycowego?
Wśród czynników ryzyka i wskazań do możliwego występowania stanu przedcukrzycowego, jak i cukrzycy jest:
- nadmierna masa ciała- nadwaga lub otyłość;
- nadciśnienie tętnicze- ciśnienie większe lub równe 140/90;
- występowanie cukrzycy wśród najbliższej rodziny – rodziców, rodzeństwa, dziadków;
- częste poinfekcyjne stany zapalne dróg moczowych lub zmiany ropne skóry;
- wzmożone pragnienie i apetyt (rzadziej);
- przewlekłe zmęczenie;
- wzmożona senność;
- zasłabnięcia;
- palenie papierosów;
- mała aktywność fizyczna;
- dieta z dużą ilością prostych cukrów i produktów przetworzonych;
- dyslipidemia;
- wysokie trójglicerydy (TG) – lipidogram.
Do oceny ryzyka cukrzycy stosuje się m.in. skalę FINDRISC, jest to krótka ankieta, w której do odpowiedzi przypisane są punkty, które następnie po z sumowaniu dają wynik wskazujący na wysokość ryzyka rozwoju cukrzycy. Już średnie ryzyko cukrzycy może wskazywać na występowanie stanu przedcukrzycowego.
Cukrzyca a stan przedcukrzycowy
Cukrzyca to choroba charakteryzująca się hiperglikemią wynikającą z defektu wydzielania lub działania insuliny. Stan przedcukrzycowy to okres poprzedzający cukrzycę. Uzyskał on rangę osobnego schorzenia ze względu na powiązanie z wieloma skutkami jego występowania. Występowanie stanu przedcukrzycowego nie jest jednoznaczne z zachorowaniem na cukrzycę. Według Światowej organizacji Zdrowia, co najmniej 20% przypadków cukrzycy typu 2 można uniknąć.
Jak zapobiegać cukrzycy i “wyjść” ze stanu przedcukrzycowego?
Celem leczenia jest zapobieganie rozwojowi cukrzycy i powikłaniom sercowo-naczyniowym, a w szczególności nadciśnienia tętniczego i hiperlipemii. Podstawą leczenia stanu przedcukrzycowego jest zmiana diety, o której poniżej. Kolejnym elementem jest zmniejszenie masy ciała (jeśli występuje nadwaga lub otyłość). Poprawę glikemii przynosi już zmniejszenie masy ciała o 5% w stosunku do masy wyjściowej. Zmniejszenie masy ciała przyczynia się również do zmniejszenia ryzyka zachorowania na choroby często towarzyszące cukrzycy jak otyłość, nadciśnienie, hipercholesterolemia i inne. W leczeniu stanu przedcukrzycowego wdraża się także dodatkową aktywność fizyczną. W ten sposób można uniknąć rozwoju cukrzycy nawet w 60% przypadków. Zaleca się umiarkowany wysiłek fizyczny 30-60 minut dziennie, przez co najmniej 5 dni w tygodniu.
Dieta w stanie przedcukrzycowym
Dieta stanie przedcukrzycowym opiera się na podobnych zasadach co dieta w cukrzycy, jednak nie jest tak rygorystyczna. Częściej możliwe są lekkie odstępstwa od diety. Nie wyklucza to jednak faktu, iż skrupulatne stosowanie diety przyniesie większe efekty.
1) Ograniczenie kaloryczności– ze względu na współwystępowanie nadwagi i otyłości wraz ze stanem przedcukrzycowym, ogranicza się ilość spożywanych kalorii w celu zmniejszenia masy ciała i poprawy kontroli glikemii i lipidogramu.
2) Wraz ze zmniejszeniem kaloryczności do diety wprowadza się większe ilości produktów zawierających znaczne ilości błonnika pokarmowego. Mowa tu o zamianie pszennego białego pieczywa na pełnoziarniste, wprowadzenie płatków owsianych, otrębów oraz nasion, a także spożywanie jak większej ilości warzyw i owoców w postaci surowej lub a’dente (lekko podgotowane)- obróbka technologiczna zmniejsza zawartość błonnika przyczyniającego się do utraty masy ciała.
3) Kolejnym, choć prawdopodobnie jednym z najważniejszych wskazań dietetycznych jest ograniczenie węglowodanów prostych na rzecz złożonych. Cukrami prostymi są sacharoza (cukier biały), fruktoza, galaktoza, maltoza i inne. Ułatwieniem w rozróżnieniu cukrów prostych od złożonych jest kierowanie się IG- indeksem glikemicznym, określającym jak dużo wzrośnie stężenie glukozy po zjedzeniu danego produktu (najlepiej wybierać produkty z niskim IG, czyli poniżej 55), oraz ŁG – ładunek glikemiczny, czyli wskaźnik mówiący o tym, jak szybko wzrośnie poziom glikozy we krwi (podobnie jak w przypadku IG najlepiej wybierać produkty z ŁG poniżej 55). Mając do wyboru produkt z wysokim ŁG i niskim IG oraz z wysokim IG i niskim ŁG, lepiej wybrać tej drugi.
4) Ograniczenie ilości tłuszczów nasyconych. Znajdują się one w wysoko przetworzonych produktach, zwłaszcza smażonych na głębokim oleju, produktach typu fast food oraz wyrobach cukierniczych z użyciem tłuszczu. Ponadto znaleźć je można w śmietanie, smalcu, maśle, oleju kokosowym, oleju palmowym itp. Unika się ich ze względu na profilaktykę chorób sercowo- naczyniowych w szczególności miażdżycy, często powstającej wraz lub w wyniku stanu przedcukrzycowego.
5) Następnym wskazaniem jest zadbanie o regularność posiłków oraz niepodjadanie między nimi. Każde spożycie pokarmu powoduje „jakiś” wzrost glukozy we krwi. W momencie, gdy kontrola tego stanu jest zaburzona, ciągłe pobudzanie organizmu pokarmami jest niewskazana, gdyż doprowadza do całkowitego rozregulowania mechanizmów kontroli glikemii.
6) Przestań dosalać i dosładzać produkty. Sól przyczynia się do rozwoju nadciśnienia, a cukier to po prostu prosty cukier powodujący szybki wzrost stężenia glukozy we krwi.
Konkretnymi, opracowanymi planami diety wspierającej leczenie stanu przedcukrzycowego przede wszystkim jest dieta DASH oraz dieta śródziemnomorska. Zawsze warto skontaktować się z dietetykiem, który odpowiednio dobierze dietę i wytłumaczy jak ją stosować.
Skoncentrowane źródło omega-3 (EPA i DHA)
Suplementy i inne farmakologiczne środki wspomagające
Z leków wspierających nie tylko leczenie cukrzycy, ale właśnie także stan przedcukrzycowego należy wymienić przede wszystkim lek- metforminę. Jest to swego rodzaju złoty standard stosowany od ponad 50 lat. Jest niezwykle skuteczna i bezpieczna w stosowaniu. Przyczynia się nie tylko do poprawy glikemii, ale i do zmniejszenia masy ciała. Przed jej zastosowaniem konieczna jest konsultacja z lekarzem diabetologiem.
Kolejnym, choć nie tak dobrze znanym, jak wyżej wymieniony lek jest suplement berberyna. Jest to wyciąg z berberysu. Stosowany jest głównie w leczeniu otyłości, jednak przeprowadzono również badania nad zastosowaniem jej w leczeniu cukrzycy. Berberyna wykazuje właściwości obniżające poziom cholesterolu i działa hipoglikemicznie. Jednakże, słabo wchłania się z przewodu pokarmowego, dlatego w gotowych preparatach łączy się ja z sylimaryną. O jej stosowaniu nie wspomina jednak Polskie Towarzystwo Diabetologiczne ze względu na niewystarczającą ilość badań wykazujących jej skuteczność. Stąd też niewiele osób ją stosuje.
Ze względu na współistnienie otyłości ze stanem przedcukrzycowym w suplementacji stosuje się wszelkiego rodzaju preparaty lub też produkty spożywcze zawierające duże ilości błonnika i/lub przyspieszające metabolizm.
Berberine HCL (berberyna) – insulinomimetyk
Insulinooporność a stan przedcukrzycowy
Insulinooporność to stan, wynikający z nadmiernego działania insuliny wywołanego czynnikami środowiskowymi. Często współistnieje z zaburzeniami węglowodanowymi. W stanie przedcukrzycowym w odróżnieniu od insulinooporności jednym z pierwszych wskazówek w wynikach badań jest nieprawidłowy poziom glukozy. Owszem insulinooporność można rozpoznać przy zwiększonym poziomie cukru we krwi, choć częściej konieczne jest wykonanie dodatkowego badania- poziomu insuliny, i dopiero na tej podstawie twierdza się schorzenie.
PODSUMOWANIE:
Stan przedcukrzycowy to niebezpieczny okres zwiększenia stężenia glukozy we krwi, prosperujący do powstania cukrzycy. Ważne jest wdrożenie odpowiedniej diety, aktywności fizycznej oraz zmniejszenie masy ciała, jeśli współistnieje nadwaga lub otyłość. Te działania działają profilaktycznie wobec cukrzycy.
BIBLIOGRAFIA:
- Magierski R., Antczak-Domagała K., Sobów T.: Dieta jako czynnik protekcyjny otępienia; Aktualn Neurol 2014, 14 (3), p. 167–174
- Gnalicka A., Korzeniowska K., Jabłecka A.: Suplementacja diety w cukrzycy typu 2w świetle najnowszych badań; Forum Zaburzeń Metabolicznych 2014, tom 5, nr 2, 71–76
- Bandurska-Stankiewicz E., Białkowska M., Bolanowski M. i inni: Stanowisko Polskiego Towarzystwa Badań nad Otyłością w kwestii stosowania metforminy u osób otyłych w stanach przedcukrzycowych; Endokrynologia, Otyłość i Zaburzenia Przemiany Materii 2011, tom 7, nr 2
- Sokołowska-Oracz A., Piątkiewicz P.: Ocena zmian w narządzie wzroku u osób charakteryzujących się obecnością stanu przedcukrzycowego; Diabetologia Praktyczna 2017, tom 3, nr 1
- Otto-Buczkowska E., Chwalba A.: Stan przedcukrzycowy — to bardzo ważny i ciągle nierozwiązany problem!; Forum Medycyny Rodzinnej 2017, tom 11, nr 4, 143–148
- Kołecka S: Rozpoznanie, zapobieganie, farmakoterapia stanu przedcukrzycowego u osób starszych. Jeden krok przed cukrzycą; Geriatria 2013; 7: 149-156
- Agnieszka Niebisz i wsp.: Rola diety i zmiany stylu życia w leczeniu cukrzycy typu 2; Diabetologia Praktyczna 2006, tom 7, 2, 138–141
- Czupryniak L.: Stan przedcukrzycowy- czas na niefarmakologiczną i farmakologiczną prewencję cukrzycy; Diabet. Klin. 2013; 2, 4: 144–149
- P. Sobieraj, M. Kowalczyk, K. Dęmbe: Stan przedcukrzycowy a możliwości farmakoterapii; Kardiologia w praktyce 2016,10, 3(37): 10-17
- Skrzypek M., Krzyszycha R., Szczygieł K., Goral K.: Możliwości zapobiegania konwersji stanu przedcukrzycowego do cukrzycy typu 2 z perspektywy dietetyki klinicznej. Strategie interwencyjne dotyczące stylu życia; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2018, Tom 24, Nr 4, 220–227
- Napiórkowska L., Franek E.: Insulinooporność a stan przedcukrzycowy; Post N Med 2017; XXX(02): 84-88
- Czupryniak L: Praktyczne możliwości zapobiegania cukrzycy u osób ze stanem przedcukrzycowym; Diabet. Klin. 2014; 3, 6: 256–262
- Raport “Polska w stanie przedcukrzycowym” Warszawa, październik 2016
- Morali D. Sharma, MD, Alan J.Garber, MD, PhD: Jak leczyć stan przedcukrzycowy?; Medycyna po dyplomie 2010, 19(5)
- PTD: Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u chorych na cukrzycę 2020, 2020 6(1)
- Skrzypek M., Krzyszycha R., Szczygieł K., Goral K.: Zapobieganie konwersji stanu przedcukrzycowego do cukrzycy typu 2 jako wyzwanie współczesnego zdrowia publicznego. Analiza aktualnego stanu badań, możliwości interwencji; Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2018, Tom 24, Nr 4, 214–219
- Kania-Dobrowolska M., Baraniak J.: Wybrane rośliny zielarskie stosowane w terapii wspomagającej leczenie otyłości.; Post Fitoter 2019; 20(3): 216-223
- Panasiuk A., Śliwińska A., Małgorzewicz S.: Wpływ diety opartej na produktach o niskim indeksie glikemicznym na efekty redukcji masy ciała u osób z nadwagą i otyłością;
