Photo by https://unsplash.com/@tonyphamvn?utm_content=creditCopyText&utm_medium=referral&utm_source=unsplash
Biegi ultrawytrzymałościowe (UER) można definiować albo na podstawie dystansu przebiegu (biegi przekraczające dystans maratonu wynoszący 42,195 km), albo czasu biegu (powyżej 6 godzin), włączając zawody wielodniowe lub wieloetapowe. Popularność UER wzrosła w ciągu ostatnich 2 dekad, a tylko w 2019 r. ponad 669 000 biegaczy wzięło udział w ponad 7000 wydarzeniach UER na całym świecie. Udział w UER znacząco spadł w 2020 r. w związku z ogólnoświatową pandemią choroby koronawirusowej 2019 (COVID-19). Dotychczas badania w UER skupiały się głównie na ostrych urazach i problemach medycznych, a także aspektach fizjologicznych, biochemicznych, żywieniowych, wydolnościowych i treningowych. Niedawno badacze zajęli się długoterminowymi skutkami długotrwałych i forsownych ćwiczeń, zwłaszcza że UER jest jednym z najbardziej wymagających fizjologicznie sportów, który może potencjalnie prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych.
Chociaż powszechnie wiadomo, że regularna aktywność fizyczna zapewnia istotne korzyści zdrowotne i może przedłużyć życie , istnieje coraz większa wiedza sugerująca, że powtarzające się ataki ekstremalnych ćwiczeń (takich jak UER) mogą mieć negatywny wpływ na długoterminowe zdrowie człowieka. Długoterminowe problemy zdrowotne zdefiniowano jako stany trwające co najmniej 1 rok, wymagające stałej opieki lekarskiej i/lub ograniczające czynności dnia codziennego. Jednakże ze względu na brak danych podłużnych zakres długoterminowych problemów zdrowotnych związanych z UER nie jest ostatecznie znany. Kolejną niewiadomą jest stopień, w jakim istniejące wcześniej schorzenia mogą zwiększać podatność sportowca.
Udział młodzieży (< 19 lat), mistrzów (> 35 lat) i zawodniczek w UER wzrósł wykładniczo w ciągu ostatnich kilku lat, a każda grupa zasługuje na szczególne należy wziąć pod uwagę ze względu na ich większy potencjał w zakresie długoterminowych problemów zdrowotnych w tym sporcie. Na przykład młodzi i mniej dojrzali fizjologicznie sportowcy UER mogą doznać większej liczby urazów związanych z wysiłkiem fizycznym niż ich starsi i bardziej doświadczeni rówieśnicy, a ekstremalne ataki ćwiczeń rozpoczynające się w młodym wieku skutkujące stresem na niedojrzałym i rozwijającym się organizmie mogą prowadzić do długotrwałych problemów zdrowotnych. Podobnie mistrzowie mogą być również narażeni na zwiększone ryzyko ze względu na istniejące wcześniej schorzenia, które mogą zaostrzyć się w wyniku długotrwałego treningu i wyścigów. Szczególną uwagę należy zwrócić także na sportsmenki ze względu na interakcje między czynnością menstruacyjną a zdrowiem kości.
Układ sercowo-naczyniowy
Regularne ćwiczenia aerobowe przynoszą różne korzyści zdrowotne, w tym zmniejszone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i śmiertelności z jakiejkolwiek przyczyny. Badania podłużne, w szczególności dotyczące byłych sportowców światowej klasy lub sportowców rekreacyjnych, wykazały korzystny wpływ zależności dawki od dawki w różnych sportach wytrzymałościowych, w tym w bieganiu. Jednakże ustalono również, że chroniczny trening wytrzymałościowy ma istotny wpływ strukturalny i funkcjonalny na serce, w tym morfologiczną i histologiczną przebudowę serca, zaburzenia rytmu, dysfunkcję węzła zatokowego i wysokie wartości wapnia w tętnicy wieńcowej, chociaż znaczenie i konsekwencje takich zmian są nadal przedmiotem dyskusji.
Ekstrakt z cierpkiej wiśni – polifenol wspierający między innymi zdrowie układu krążenia – KUP TUTAJ
Układ oddechowy
Układ oddechowy składa się częściowo z przewodzących dróg oddechowych, które ogrzewają, nawilżają i oczyszczają wdychane powietrze, zanim dotrze ono do miąższu płuc. Chociaż zdolność górnych dróg oddechowych do kondycjonowania powietrza otoczenia jest osiągana w sposób wystarczający w spoczynku, przekraczana jest przy wentylacji minutowej powyżej 35–60 l/min. Zatem, jak zaobserwowano w UER, ćwiczenia o umiarkowanej intensywności narażają dystalne drogi oddechowe na działanie nieklimatyzowanego powietrza, które chłodzi i odwadnia powierzchnie nabłonka. Powstały stan zapalny może stymulować zwężenie mięśni gładkich oskrzeli, zwężenie dróg oddechowych i w konsekwencji niedrożność. Taki mechanizm skurczu oskrzeli wywołanego wysiłkiem fizycznym, choć nie do końca poznany, może mieć znaczenie w patofizjologii ostrego pogorszenia czynności płuc po UER. Co ważne, powtarzające się ostre zaostrzenia – szczególnie te związane z zimnym/suchym powietrzem – mogą powodować uszkodzenie i przebudowę mięśni gładkich oskrzeli.
Układ mięśniowo-szkieletowy
Urazy układu mięśniowo-szkieletowego są częste w UER i mogą obejmować kości, stawy, chrząstki/łękotki, mięśnie, ścięgna, więzadła i kaletki. Około 90% urazów w UER ma charakter przeciążeniowy. Większość urazów jest niewielka i dotyczy kończyn dolnych, zwłaszcza stopy, kostki i kolana. Czynniki ryzyka są wieloczynnikowe i obejmują przebyte urazy, wyższy wskaźnik masy ciała, zaawansowany wiek, objętość biegową i biomechanikę. Pomimo częstego występowania urazów w UER, długoterminowe i skumulowane skutki nie zostały odpowiednio zbadane. Chociaż bieganie rekreacyjne ogólnie może mieć pozytywny wpływ na wytrzymałość kości, regularne bieganie o dużej objętości może zmniejszyć wytrzymałość kości stopy i zwiększyć ryzyko osteopenii i/lub złamań stresowych. Wykazano, że złamania przeciążeniowe są stosunkowo częste w UER i mogą wymagać długotrwałego leczenia i nieobecności w zajęciach sportowych. Złamania przeciążeniowe zwykle powstają w wyniku nadmiernego obciążenia zdrowej kości, a ich częstość występowania wynosi od 5,5 do 22%. U około 21% biegaczy wytrzymałościowych, w tym startujących w UER, wystąpiło złamanie przeciążeniowe, które przypisano zwiększonemu wydatkowi energii w połączeniu z nieodpowiednim odżywianiem.
Układ moczowy
Podczas ćwiczeń przepływ krwi przez nerki zmniejsza się, ponieważ rzut serca jest kierowany do mięśni, co powoduje pogorszenie czynności nerek. Poważne pogorszenie czynności nerek i niewydolność nerek są rzadkie podczas UER. Ryzyko uszkodzenia nerek mogą zwiększać takie czynniki, jak długodystansowe bieganie w ekstremalnych warunkach (np. w upale i/lub wilgotnych warunkach, wyścigi na wysokościach), poważne uszkodzenie mięśni spowodowane dużym obciążeniem biomechanicznym, niskie spożycie płynów skutkujące odwodnieniem, przyjmowanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych (NLPZ) i predyspozycje genetyczne. Stany takie jak hiponatremia, bilirubinuria, białkomocz, krwiomocz, hemoglobinuria, mioglobinuria i cylindruria mogą przewidywać ostre problemy z nerkami i są wskaźnikami ostrego uszkodzenia nerek (AKI) u biegaczy długodystansowych. Te problemy z nerkami (skumulowana częstość występowania 15–45%) są na ogół niewielkie w przypadku UER i powracają do wartości wyjściowych w ciągu 1–10 dni. Biorąc pod uwagę, że AKI zwykle przebiega bezobjawowo, prawdopodobne jest, że wiele przypadków pozostaje niewykrytych w trakcie i po UER.
Układ pokarmowy
Ostre problemy żołądkowo-jelitowe są częste podczas treningów i wyścigów UER, a u 50–80% biegaczy występują nudności, wymioty i/lub biegunka. Wykazano również, że długotrwałe bieganie powoduje uszkodzenie jelita cienkiego i zwiększoną przepuszczalność jelit. Jednakże objawy te zazwyczaj ustępują po zaprzestaniu ćwiczeń i nie wydają się powodować żadnych długotrwałych problemów zdrowotnych; niemniej jednak w skrajnych przypadkach odwodnienie i hipoperfuzja trzewna podczas wysiłku mogą prowadzić do niedokrwiennego zapalenia jelita grubego, które z kolei rzadko wymaga interwencji chirurgicznej. W rzadkich przypadkach przewlekłe problemy z przewodem pokarmowym mogą prowadzić do niedoborów żelaza i innych niedoborów żywieniowych.
Ogólnie rzecz biorąc, ćwiczenia wytrzymałościowe wiążą się z długoterminowymi korzyściami dla układu pokarmowego, takimi jak odwrócenie niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby i mniejsza częstość występowania raka okrężnicy. Odkrycia te mogą częściowo wynikać z korzystnego wpływu ćwiczeń na biom jelit. Zmiany biomu jelitowego są zazwyczaj związane z poprawą różnorodności mikroflory, markerów stanu zapalnego, profili metabolicznych i odpowiedzi immunologicznych.
Maślan sodu może wesprzeć regenerację śluzówki przy ekstremalnym wysiłku – KUP TUTAJ
Układ odpornościowy
Stres wywołany ćwiczeniami wytrzymałościowymi może w krótkim okresie znacząco wpłynąć na funkcjonowanie układu odpornościowego. Układ odpornościowy na ogół działa wydajniej u sportowców, u których zwiększona jest aktywność komórek NK. Po UER następuje przejściowa immunosupresja trwająca kilka godzin, co może zwiększać ryzyko ostrych subklinicznych i klinicznych infekcji wirusowych i bakteryjnych. W rzeczywistości w wyniku intensywnych treningów i wyścigów sportowcy UER mogą być bardziej podatni na ostre infekcje (z powodu zmniejszonej ilości immunoglobulin, np. IgA). UER skutkuje również wskaźnikami stresu oksydacyjnego (np. F(2)-izoprostanem i wodoronadtlenkami lipidów), które rosną liniowo wraz z czasem trwania wyścigu, oprócz zwiększonego poziomu cytokin (np. czynnika stymulującego tworzenie kolonii granulocytów [G-CSF] , interleukina [IL]-10, IL-1ra, IL-6 i IL-8), zwiększona liczba komórek odpornościowych prowadząca do leukocytozy, neutrofilii i monocytozy oraz zwiększony poziom kortyzolu oraz obniżony poziom testosteronu i hormonu luteinizującego.
W populacjach sportowców okresy nadmiernego wysiłku mogą skutkować trwalszymi zmianami i dysfunkcjami układu odpornościowego. Co ważne, przeciążenie fizjologiczne/psychologiczne wywołane treningami i wyścigami, nieproporcjonalne do regeneracji, może prowadzić do niefunkcjonalnego przemęczenia, przyczyniając się do długoterminowego deficytu wydajności znanego jako zespół niedostatecznej wydajności. Do klasycznych fizjologicznych objawów nadmiernego wysiłku należy wzrost poziomu cytokin i stres oksydacyjny jako wskaźniki stanu zapalnego i uszkodzenia mięśni. W związku z tym wydaje się stosunkowo jasne, że istnieje związek między reakcją zapalną a ćwiczeniami wytrzymałościowymi, dysfunkcją układu odpornościowego oraz zespołem nadmiernego wysiłku i przetrenowania. Ponadto schorzenia te mogą zmniejszać odporność na powszechnie występujące drobne choroby, co skutkuje większą częstością występowania infekcji.
Cynk od Testosterone.pl – wsparcie odporności organizmu – KUP TUTAJ
Funkcja neurologiczna i psychologiczna
Chociaż długoterminowy wpływ UER na mózg jest niejasny, dane MRI zebrane przed i po zdarzeniu UER trwającym 2 miesiące (4487 km; Transeuropejski wyścig stóp) wykazały znaczne (6%) zmniejszenie objętości mózgu, które prawdopodobnie można przypisać przejściowym utrata białek i zaburzenia elektrolitowe. Jednakże objętość mózgu powróciła do wartości wyjściowej po 8 miesiącach obserwacji, bez oznak trwałych uszkodzeń lub uszkodzeń. Zaobserwowano również krótkotrwały spadek aktywności korowej w korze czołowej podczas 6-godzinnego UER, co nie wykazało wpływu na wydajność poznawczą. Istnieją dane wskazujące na korzystny wpływ UER na czynność mózgu. Rzeczywiście, opis przypadku pojedynczego pacjenta wykazał, że u pacjenta z chorobą Parkinsona po przeszkoleniu do biegu UER na dystansie 100 km wykazano częściową korekcję nieprawidłowości i zmniejszenie zapotrzebowania na leki. Co więcej, trening wytrzymałościowy przez całe życie pomaga utrzymać rezerwę korową mózgu. W związku z tym trening wytrzymałościowy najprawdopodobniej będzie miał pozytywny, a nie negatywny wpływ na zdrowie neurologiczne w późniejszym życiu.
Jeśli chodzi o dobrostan psychiczny, ćwiczenia wytrzymałościowe mają dobrze udokumentowany pozytywny wpływ na depresję i inne problemy ze zdrowiem psychicznym. Jednakże sportowcy UER wykazują znacznie większą zależność od ćwiczeń w porównaniu z maratończykami, sportowcami startującymi w biegach na krótszych dystansach lub z populacją ogólną, co może mieć późniejszy negatywny wpływ na zdrowie. Częstość występowania depresji i problemów psychicznych u sportowców UER jest taka sama lub większa niż w populacji ogólnej, chociaż może to nie być przyczyną i może być tak, że osoby z depresją współistniejącą recesja, stany lękowe i/lub inne problemy psychiczne przyciągają sporty takie jak HER, postrzegając je jako sposób na „samoleczenie”.
Skóra
Problemy dermatologiczne mogą wystąpić na skutek potencjalnej ekspozycji na promienie UV (wynikającej z długotrwałego wysiłku fizycznego na świeżym powietrzu i/lub biegania na dużych wysokościach), a także immunosupresji spowodowanej długotrwałym intensywnym wysiłkiem fizycznym. Sportowcy UER mogą być narażeni na większe ryzyko przednowotworowych i złośliwych nowotworów skóry oraz innych zagrożeń zdrowotnych związanych z promieniowaniem UV, np. niekorzystnego wpływu na struktury oczy. Ogólnie rzecz biorąc, sportowców należy zachęcać do noszenia odzieży blokującej promieniowanie UV, stosowania filtrów przeciwsłonecznych i okularów przeciwsłonecznych z ochroną UV, aby zmniejszyć ryzyko. Jednak tylko ~ 62% sportowców UER używa kremów z filtrem przeciwsłonecznym, nakrycia głowy (52%) lub innej odzieży ochronnej (7,4%), dlatego zdecydowanie konieczna jest dalsza edukacja.
Rekomendacje dla biegaczy
Młodzież
Udział młodych sportowców w UER wzrasta, a UER może wpływać na wzrost i rozwój kluczowych układów narządów (np. układu sercowo-naczyniowego, płucnego i mięśniowo-szkieletowego) podczas dojrzewania młodych sportowców. Obecnie nie wiadomo, czy UER jest bezpieczny lub stwarza zwiększone ryzyko ostrych i/lub przewlekłych urazów u młodych sportowców. Niepokój budzi fakt, że u podatnych osób, które uczestniczą w UER w młodym wieku, przewlekłe problemy zdrowotne mogą rozwinąć się wcześniej. Do chwili obecnej tylko w jednym retrospektywnym badaniu obserwacyjnym opisano podłużne zmiany stanu zdrowia u 78 dorosłych, którzy w młodości uczestniczyli w UER. Około jedna czwarta młodych sportowców doznała urazów układu mięśniowo-szkieletowego kończyn dolnych (głównie kolana, kostki i stopy), a u 6,4% doszło do złamania przeciążeniowego. U osób dorosłych ogólna częstość występowania złamań stresowych w ciągu całego życia wzrosła do 14%, czyli znacznie więcej niż wcześniej zgłaszane 5,5% u dorosłych sportowców UER. Zatem dłuższy stres fizjologiczny wywołany uczestnictwem w UER przez całe życie może zwiększać ryzyko obrażeń. Tylko 27% młodych sportowców kontynuowało biegi UER aż do dorosłości, a główną przyczyną były kontuzje. Co ciekawe, badanie to wykazało, że większość uczestników zgłaszała pozytywne skutki biegania ultrasów jako młodzi sportowcy, ale tylko ~ 21% poleciłoby młodym sportowcom udział w UER.
Starsi zawodnicy
Zawodnika mistrza definiuje się jako sportowca w wieku ≥ 35 lat, który trenuje lub uczestniczy w zawodach lekkoatletycznych, które czasami są przeznaczone specjalnie dla starszych sportowców. Średni wiek startującego w pierwszym ultramaratonie to 35 lat, dlatego też najlepsze wyniki w UER osiąga się zazwyczaj w starszym wieku (tj. pomiędzy 35 a 50 lat). Doświadczenie jest kluczowym elementem sukcesu w UER, a starszy wiek wydaje się być zaletą w zakresie łagodzenia urazów wynikających z przeciążenia w biegach długodystansowych (tj. młodsi i mniej doświadczeni sportowcy UER są bardziej narażeni na urazy związane z wysiłkiem fizycznym, takie jak jako pęknięcie naprężeniowe).
Zawodnicy kategorii Masters UER stanowią ogólnie zdrową populację, z niższą śmiertelnością z powodu wszystkich typów chorób i dłuższą oczekiwaną długością życia w porównaniu z populacją ogólną. Z ograniczonych i samodzielnie zgłaszanych danych wynika, że sportowcy UER charakteryzują się dobrym zdrowiem, niewielką liczbą chorób przewlekłych i niskim poziomem korzystania z systemu opieki medycznej. Nie do końca wiadomo, czy wynika to z regularnej aktywności fizycznej, czy z predyspozycji zdrowszych osób uczestniczących w UER w tej stosunkowo starszej grupie wiekowej.
Kreatyna od testosterone.pl – wspiera utrzymanie masy mięśniowej u starszych sportowców
Kobiety
Istnieją ograniczone dane na temat kobiet UER ze względu na zmniejszony udział kobiet [2, 203], prawdopodobnie mniejsze zainteresowanie wolontariatem w badaniach stosowanych [204] i prawdopodobnie z powodu wykluczenia kobiet z badania na (czasami błędnej) podstawie, że faza menstruacyjna może mylić odpowiedź fizjologiczna [205]. Niemniej jednak w niedawnym przeglądzie podkreślono kilka kluczowych aspektów fizjologii zawodniczek, które wymagają dokładnego rozważenia w okresowym planie treningowym UER [122].
Prawdopodobnie najważniejsza długoterminowa kwestia dotycząca kobiet w UER dotyczy interakcji między dostępnością energii i stężeniem hormonów płciowych. Podstawowym wyzwaniem żywieniowym w UER jest możliwość zaspokojenia dziennego zapotrzebowania kalorycznego. Czasami może wystąpić względny niedobór energii z powodu dużej objętości treningowej i/lub ograniczenia spożycia energii z dietą (celowego lub niezamierzonego); zespół względnego niedoboru energii w sporcie (RED-S) odnosi się do upośledzenia fizjologicznego, które może wystąpić. Chociaż negatywne skutki niskiej dostępności energii mogą mieć wpływ zarówno na sportowców płci męskiej, jak i żeńskiej, jej konsekwencje są szybsze i głębsze u kobiet ze względu na dalsze interakcje z funkcjonowaniem menstruacji i zdrowiem kości. Szczególną obawę budzi fakt, że estrogen ma pozytywny wpływ na gęstość mineralną kości. Zatem obniżony poziom estrogenów (np. u sportowców nie miesiączkujących) może zwiększać ryzyko złamań stresowych. Nawet kobiety z emenorrheią mogą być bardziej podatne niż mężczyźni na niekorzystne zmiany w zdrowiu kości w następstwie krótkotrwałej niskiej dostępności energii. Wreszcie, ponieważ zazwyczaj występują szczytowe wyniki w UER w średnim wieku (np. w wieku ~ 44 lata w ciągu 24 godzin biegu) sportsmenki powinny mieć świadomość potencjalnych niekorzystnych zmian w zdrowiu kości i zwiększonego ryzyka osteoporozy, które występują w okresie menopauzy. W związku z tym dane sugerują, że istnieją istotne różnice w funkcjonowaniu fizjologicznym mężczyzn i kobiet. Nieuwzględnienie tych różnic w projektowaniu programów treningowych UER dostosowanych do potrzeb kobiet może mieć negatywny wpływ na długowieczność sportowców.
Podsumowanie
Biegi ultrawytrzymałościowe (UER) stanowią wyjątkowy rodzaj sportu, charakteryzujący się ekstremalnymi dystansami lub czasem trwania. W ostatnich dwóch dekadach zyskały one na popularności, przyciągając setki tysięcy biegaczy na całym świecie. Jednakże pandemia COVID-19 znacząco wpłynęła na udział w tych wydarzeniach w 2020 roku.
Badania nad UER skupiały się głównie na ostrych urazach, problemach medycznych oraz aspektach fizjologicznych, biochemicznych, żywieniowych, wydolnościowych i treningowych. Jednakże coraz więcej uwagi poświęca się teraz długoterminowym skutkom regularnych i intensywnych ćwiczeń wytrzymałościowych, zwłaszcza że UER należy do najbardziej wymagających sportów pod względem fizjologicznym i może prowadzić do potencjalnych problemów zdrowotnych.
Regularna aktywność fizyczna jest korzystna dla zdrowia i długowieczności, ale istnieją również dowody sugerujące, że ekstremalne ćwiczenia, takie jak UER, mogą mieć negatywny wpływ na zdrowie w dłuższej perspektywie. Wpływ ten jest bardziej zauważalny u młodszych uczestników UER, którzy mogą być bardziej podatni na urazy i stres fizyczny, który może prowadzić do długoterminowych problemów zdrowotnych. Z drugiej strony, starsi zawodnicy mogą mieć swoje własne wyzwania związane ze zdrowiem, zwłaszcza jeśli wcześniej mieli schorzenia.
UER oddziałuje na różne układy ciała. Wpływa na układ sercowo-naczyniowy, wprowadzając zmiany morfologiczne i histologiczne w sercu oraz wpływając na rytm serca. Na układ oddechowy może działać poprzez ekspozycję na nieklimatyzowane powietrze, co może prowadzić do stanu zapalnego dróg oddechowych. Układ mięśniowo-szkieletowy jest narażony na urazy przeciążeniowe, które mogą mieć skutki długoterminowe, zwłaszcza w przypadku nadmiernego biegania o dużej objętości. Układ moczowy może być podatny na uszkodzenia związane z długotrwałym intensywnym wysiłkiem fizycznym. Wpływ na układ pokarmowy jest związany z problemami żołądkowo-jelitowymi podczas treningów UER, ale ogólnie ćwiczenia wytrzymałościowe mogą korzystnie wpływać na układ pokarmowy w dłuższej perspektywie. Co do układu odpornościowego, stres wywołany ćwiczeniami może prowadzić do przejściowej immunosupresji, zwiększając ryzyko infekcji.
Oprócz aspektów fizycznych, warto zwrócić uwagę na wpływ UER na funkcję neurologiczną i psychologiczną. Istnieją dowody sugerujące, że regularny trening wytrzymałościowy może korzystnie wpływać na funkcje mózgu. Jednak sportowcy UER mogą być bardziej podatni na problemy psychiczne związanę z nadmierną zależnością od ćwiczeń. Problemy dermatologiczne mogą być wynikiem ekspozycji na promienie UV oraz immunosupresji spowodowanej intensywnym wysiłkiem fizycznym.
W związku z różnicami między płciami, kobiety uczestniczące w UER muszą uwzględniać interakcje między dostępnością energii a hormonami płciowymi, zwłaszcza w kontekście zdrowia kości. Istnieje również potrzeba większej edukacji w zakresie ochrony przed promieniowaniem UV, szczególnie wśród sportowców UER.
Podsumowując, biegi ultrawytrzymałościowe to ekstremalna forma aktywności fizycznej, która może mieć zarówno korzystny, jak i negatywny wpływ na zdrowie. Długoterminowe skutki tych wydarzeń nadal są przedmiotem badań, a zarówno młodzi, starsi zawodnicy, jak i kobiety muszą być świadomi potencjalnych ryzyk i korzyści związanych z udziałem w UER. Warto również brać pod uwagę indywidualne czynniki ryzyka i konsultować się z lekarzem w celu optymalizacji zdrowia i wydolności w tym wyjątkowym sporcie.
Żródla:
- Scheer V, Valero D, Villiger E, Rosemann T, Knechtle B. The impact of the COVID-19 pandemic on endurance and ultra-endurance running. Medicina. 2021;57:52.
- Costa RJS, Swancott AJM, Gill S, Hankey J, Scheer V, Murray A, et al. Compromised energy and macronutrient intake of ultra-endurance runners during a multi-stage ultra-marathon conducted in a hot ambient environment. Int J Sports Sci. 2013;3:51–62.
- Hoffman MD, Pasternak A, Rogers IR, Khodaee M, Hill JC, Townes DA, et al. Medical services at ultra-endurance foot races in remote environments: medical issues and consensus guidelines. Sports Med. 2014;44:1055–69.
- Barros ES, Nascimento DC, Prestes J, Nóbrega OT, Córdova C, Sousa F, et al. Acute and chronic effects of endurance running on inflammatory markers: a systematic review. Front Physiol. 2017;18:8.
- Giovanelli N, Taboga P, Rejc E, Lazzer S. Effects of strength, explosive and plyometric training on energy cost of running in ultra-endurance athletes. Eur J Sport Sci. 2017;17:805–13.
- Scheer V, Vieluf S, Cramer L, Jakobsmeyer R, Heitkamp H-C. Changes in running economy during a 65-km ultramarathon. Front Physiol. 2018;9:1809.
- Knechtle B, Chlíbková D, Papadopoulou S, Mantzorou M, Rosemann T, Nikolaidis PT. Exercise-associated hyponatremia in endurance and ultra-endurance performance-aspects of sex, race location, ambient temperature, sports discipline, and length of performance: a narrative review. Med Kaunas Lith. 2019;55:537.
- Paternoster N, Baggio E, Pelosi E. Personalized hydratation status in endurance and ultra-endurance: a review. Mediterr J Nutr Metab. 2020;13:197–214.
- Rojas-Valverde D, Sánchez-Ureña B, Crowe J, Timón R, Olcina GJ. Exertional rhabdomyolysis and acute kidney injury in endurance sports: a systematic review. Eur J Sport Sci. 2020;1:0–28.
- Tiller NB, Stewart GM, Illidi CR, Levine BD. Exercise is medicine? The cardiorespiratory implications of ultra-marathon. Curr Sports Med Rep. 2020;19:290–7.
- Riebe D, Franklin BA, Thompson PD, Garber CE, Whitfield GP, Magal M, et al. Updating ACSM’s recommendations for exercise preparticipation health screening. Med Sci Sports Exerc. 2015;47:2473–9.
- Donnelly JE, Hillman CH, Castelli D, Etnier JL, Lee S, Tomporowski P, et al. Physical activity, fitness, cognitive function, and academic achievement in children: a systematic review. Med Sci Sports Exerc. 2016;48:1197.
- Scheer V, Rojas-Valverde D. Long-term health issues in ultraendurance runners: should we be concerned? BMJ Open Sport Exerc Med. 2021;7:e001131.
- National Center for Chronic Disease Prevention and Health Promotion (NCCDPHP). About chronic diseases [Internet]. https://www.cdc.gov/chronicdisease/about/index.htm.
- Zingg M, Rüst CA, Lepers R, Rosemann T, Knechtle B. Master runners dominate 24-h ultramarathons worldwide—a retrospective data analysis from 1998 to 2011. Extreme Physiol Med. 2013;2:21.
- Lepers R, Stapley PJ. Master athletes are extending the limits of human endurance. Front Physiol [Internet]. 2016. https://doi.org/10.3389/fphys.2016.00613/full.
