Żywienie okołooperacyjne. Dlaczego jest ważne?

Żywienie w okresie okołooperacyjnym jest niezwykle istotne dla organizmu. Obciążenie jakie wynika z operacji wymaga szczególnego poświęcenia uwagi diecie, która ma na celu zapewnienie prawidłowej regeneracji organizmu, szybki powrót do zdrowia oraz zminimalizowanie wszelkich powikłań

 

Dlaczego żywienie okołooperacyjne jest istotne?

Każda ingerencja w uszkodzenia tkanek ciała, operacje chirurgiczne powodują uraz w miejscu, w którym są wykonywane. Operacja wiąże się z reakcją stresową i jest proporcjonalna do zakresu interwencji. Uwalnianie hormonów stresu wiąże się z łączeniem mediatorów zapalnych – cytokin. Odpowiedź cytokinowa istotnie wpływa na metabolizm. W organizmie  zaczyna zachodzić katabolizm glikogenu, tłuszczów i białek z uwolnieniem do krążenia glukozy, wolnych kwasów tłuszczowych i aminokwasów. Substraty te dostają za cel uczestnictwo we wzmożonym procesie gojenia leczeniu odpowiedzi immunologicznej, a nie utrzymanie obwodowej masy białek.

 

Pacjenci pooperacyjni w grupie ryzyka

Nie trudno się domyślać, że osoba operowana jest narażona na szczególny niedobór makro i mikroskładników. Badania wykazują, że długotrwały niedobór kalorii oraz białka wpływa negatywnie na wyniki leczenia. Należy zacząć mówić głośno o znaczeniu żywienia oraz opieki okołooperacyjnej w okresie rekonwalescencji. Powodzenie zabiegu operacyjnego nie zależy wyłącznie od umiejętności chirurgicznych, ale także od interwencyjnego leczenia metabolicznego i odpowiedniego wsparcia żywieniowego. Postępowanie w okresie okołooperacyjnym może być jednym z kluczowych aspektów mających znaczenie dla końcowego wyniku leczenia.

 

Kompleksowy preparat witaminowo-minerałowo-polifenolowy – KUP TUTAJ

Wdrożenie terapii żywieniowej

Aby uzyskać prawidłowe gojenie i powrót czynnościowy, konieczna jest odpowiedź metaboliczna, co wymaga leczenia żywieniowego, zwłaszcza gdy chory jest niedożywiony, a odpowiedź stresowo-zapalna przedłuża się. Terapia żywieniowa poprzez dostarczanie energii, może być skuteczna do uzyskania optymalnego gojenia i regeneracji. Pacjentów zachęca się do spożywania normalnych posiłków, gdy tylko poczują się gotowi po operacji. Badania wykazują, że pacjenci którzy zaczynają normalnie jeść po operacji, mają krótszy pobyt w szpitalu oraz krótszy okres rekonwalescencji. Niestety w bezpośredniej fazie pooperacyjnej często podaż żywności odbywa się tylko w minimalnym stopniu.

Doustne preparaty żywieniowe dają możliwość zwiększenia lub zapewnienia spożycia składników odżywczych w przypadku niewystarczającego przyjmowania pokarmów. Żywienie medyczne jest częścią procesu powrotu do zdrowia. Produkty żywienia medycznego lub specjalnego przeznaczenia żywieniowego, dostarczają organizmowi składników odżywczych, w momencie, gdy normalne jedzenie nie jest skuteczne lub możliwe. Żywność specjalnego przeznaczenia żywieniowego pomaga pokryć zapotrzebowanie, którego pacjent nie jest w stanie zrealizować. Może to być żywność medyczna, taka jak batony lub napoje, które dostarczają dodatkowych składników odżywczych w formie łatwej do spożycia. Charakterystyczną cechą tych preparatów jest wysoka gęstość odżywcza w małej objętości produktu I tak podstawowy preparat ze zwiększoną liczbą kalorii oscyluje w ilość 300-400 kcal, w objętości 150-200 ml. Podobne preparaty o wysokiej zawartości białka, poprawiają funkcjonowanie fizyczne i mogą pomóc w zmniejszeniu zużycia zapasów białka, co potencjalnie niweluje stopień  degradacji tkanki mięśniowej. Wykazano, że doustne preparaty węglowodanowe i białkowe poprawiają samopoczucie pooperacyjne pacjentów oraz pomagają w szybszym powrocie do zdrowia.

 

Witaminy

Należy pamiętać o roli  jaką odgrywają witaminy procesie powrotu do zdrowia. Niedobory witamin i minerałów mogą powodować gorszy efekt leczenia szpitalnego. W momencie, gdy podaż energetyczna jest obniżona, a organizm wzmożenie korzysta z wcześniej zgromadzonych zapasów bardzo łatwo dochodzi do deficytów witamin i związków mineralnych. W momencie, gdy pacjent ma ograniczoną możliwość spożywania tradycyjnych posiłków (oraz jako forma uzupełnienia) warto wspomóc dietę o środki specjalnego przeznaczenia żywieniowego, które są łatwe do przyswojenia, a także uwzględniają odpowiednią podaż witamin i składników mineralnych. Przeciwdziałanie i korygowanie niedoborów przed operacją, daje możliwość szybszej regeneracji i powrotu do zdrowia.

Kreatyna może wspierać także regenerację po operacji – KUP TUTAJ

 

Zmiany w restrykcjach przedzabiegowych

Obecnie na zachodzie towarzystwa anestezjologiczne zmieniają swoje wytyczne dotyczące przedzabiegowych restrykcji żywieniowych, i coraz częściej zaleca się, aby chorzy mogli pić czyste płyny do 2 godzin przed znieczuleniem zabiegu planowego. Oczywiście każdy pacjent jest indywidualnie kwalifikowany, stąd zdarzają się wyjątki. Od zmiany tych wytycznych nie ma zauważono doniesień o negatywnych ich skutkach.

 

Dietetyk jako część zespołu opieki chirurgicznej

Niestety jeszcze daleko nam do krajów, w których dietetyk planuje i personalnie dogląda sposób żywienia i stan odżywienia pacjentów. W niektórych ośrodkach zdrowia dietetyk to osobą, którą traktuje się jako część zespołu opieki chirurgicznej. Wdrożenie opieki dietetyka w okresie przygotowawczym oraz pooperacyjnym mogłoby się przyczyniać i pomagać  pacjentom w szybkim i prawidłowym powrocie do zdrowia. Wywiad z pacjentem oraz ocena stanu odżywienia przed operacją, mogłaby pomóc ukierunkować chorych, czego spodziewać się po operacji oraz jak we właściwy sposób wspomagać kurację pooperacyjną.

Omega-3 + D3 + K2MK7 – niezbędne do prawidłowej regeneracji tkanek – KUP TUTAJ

Kluczowe aspekty wchodzące w opiekę okołooperacyjną

Z żywieniowego punktu widzenia aspekty, które są kluczowe i powinny być wdrożone w opiekę okołooperacyjną to mi. in,  przeciwdziałanie długim okresom przedoperacyjnego postu, wczesne przywrócenie żywienia doustnego po operacji (o ile jest to możliwe) oraz wczesne rozpoczęcie terapii żywieniowej, kontrola potencjalnego ryzyka żywieniowego i ewentualne wdrożenie środków zapobiegawczych, kontrola metaboliczna (kontrola parametrów krwi), kontrola związana ze zwiększonym stresem organizmu, odpowiednio rozpoczęta mobilizacja w celu ułatwienia syntezy białek i funkcjonowania mięśni.

 

Wytyczne Europejskiego Stowarzyszenia Odżywiania klinicznego i metabolizmu (ESPEN)

• U większości chorych nocne głodzenie przed operacją nie jest konieczne. Osoby bez zwiększonego ryzyka zachłyśnięcia mogą przyjmować płyny do 2 godzin przed rozpoczęciem znieczulenia. Spożywanie pokarmów stałych jest dozwolone do 6 godzin przed rozpoczęciem znieczulenia.
• Preferowanym sposobem żywienia jest żywienie przez przewód pokarmowy, oczywiście poza przypadkami, gdy jest przeciwwskazane.
• Niewystarczająca doustna podaż pokarmu przez ponad 14 dni wiąże się ze zwiększoną śmiertelnością. Jeśli przewidywany okres głodzenia w okresie okołooperacyjnym będzie dłuższy niż 7 dni zalecane jest żywienie dojelitowe także u chorych bez cech niedożywienia.
• Żywienie dojelitowe jest także wskazane u chorych, u których przez ponad 10 dni przewidywana doustna podaż pokarmu nie będzie przekraczała ponad 60% zapotrzebowania.
• Żywienie przez zgłębnik należy rozpocząć w ciągu 24 godzin od zabiegu jest wskazane u chorych: po rozległych operacjach z powodu nowotworu głowy, szyi i przewodu pokarmowego, po ciężkim urazie, niedożywionych w dniu zabiegu, u których przewidywana podaż pokarmu będzie <60% zapotrzebowania przez ponad 10 dni.
• U większości chorych wystarczające są diety standardowe zawierające pełne białko.
• Celem leczenia okołooperacyjnego jest zmniejszenie ujemnego bilansu azotowego, zapobieganie niedożywieniu, utrzymanie masy mięśniowej, prawidłowej odporności i przyśpieszenie zdrowienia po operacji.
• Chorzy odżywieni prawidłowo nie odnoszą żadnych korzyści ze sztucznego żywienia, które może być dla nich źródłem powikłań.
• Żywienie pozajelitowe po operacji zalecane jest u chorych, którzy nie mogą pokryć zapotrzebowania drogą doustną lub dojelitową przez 7-10 dni po zabiegu. Należy tutaj rozważyć łączone żywienie pozajelitowo-dojelitowe.
• Najczęściej zaleca się podaż 25 kcal/kg idealnej masy ciała. U chorych pozostających pod wpływem ciężkiego stresu można zwiększyć podaż do 30 kcal/kg idealnej masy ciała.
• U chorych, którzy nie mogą być żywieni drogą przewodu pokarmowego żywienie pozajelitowe musi być kompletne.

Białko – niezbędny element budulcowy – KUP TUTAJ

 

W celu szybkiego powrotu do zdrowia i efektywnej regeneracji organizmu istotnym jest, by w okresie okołooperacyjnym dbać o żywienie i jej odpowiednią podaż. Warto w tym celu odpowiednią, zbilansowaną dietę wdrożyć odpowiednio wcześniej. Żywienie przed operacją może częściowo zabezpieczyć organizm przed wynikiem stresu na zadany uraz, i wpływać na poprawę wyników leczenia chirurgicznego. Wczesne żywienie po operacji i włączenie preparatów specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wspiera okres rekonwalescencji i może zmniejszać liczbę powikłań pooperacyjnych. Żywienie to integralna część całego procesu leczenia.

 

 

Bibliografia:

1. Alazawi W, Pirmadid N, Lahiri R, Bhattacharya S. 2016. Inflammatory and immune responses to surgery and their clinical impact. Ann Surg; 64:73 e80.
2. Jones C, Badger SA, Hannon R. 2011. The role of carbohydrate drinks in pre-operative nutrition for elective colorectal surgery. Ann R Coll Surg Engl. Oct; 93(7):504-7
3. Noba L, Wakefield A. 2019. Are carbohydrate drinks more effective than preoperative fasting: A systematic review of randomised controlled trials. J Clin Nurs; 28(17-18): 3096-116.
4. Lambert E, Carey S. 2016. Practice guideline recommendations on perioperative fasting: a systematic review. J Parenter Enteral Nutr; 40(8):1158-65.
5. Pędziwiatr M., Mavrikis J., Witowski J. i wsp. 2018. Current status of enhanced recovery after surgery (ERAS) protocol in gastrointestinal surgery. Med Oncol; 35(6):95. doi: 10.1007/s12032-018-1153-0
6. Ruslin, M., Dekker, H., Tuinzing, D. B., & Forouzanfar, T. 2017. Assessing the need for a protocol in monitoring weight loss and nutritional status in orthognathic surgery based on patients experiences. Journal of clinical and experimental dentistry, 9(2), e272–e275.
7. Weimann A., Braga M., Carli F. i wsp. 2017. ESPEN guideline: Clinical nutrition in surgery. Clinical Nutrition 36, 623e650