GOJENIE SIĘ TKANEK W PIGUŁCE

Standardowe pytanie pacjenta pourazowego brzmi: “Ile będzie trwała rehabilitacja?” Z reguły nikt nie lubi czekać, zwłaszcza jak uraz luz kontuzja wyklucza nas z dotychczasowego funkcjonowania. Kolejną sprawą, z którą pacjenci mają problem jest indywidualność i brak kontroli nad procesami, które mogą wystąpić. Dochodzą odo tego również czynniki takie jak: wiek, aktywność przed urazem, rodzaj uszkodzonej tkanki, zakres uszkodzenia. Mimo tak wielu przeszkód możemy kontrolować kluczowe aspekty, np.: zrozumienie procesu gojenia się tkanki, jak możemy go zoptymalizować, w jaki sposób uniknąć czynników spowalniających proces gojenia. Postaram się rozjaśnić w zarysie: czym tak właściwie jest tkanka ciała człowieka, jak wyglądają fazy gojenia się tkanek i na czym polegają różnice powodujące, że tkanki regenerują się w zupełnie innym czasie.

CO TO JEST TKANKA?

Tkanka to w skrócie zespół komórek o zbliżonej do siebie budowie, określonych czynnościach, pochodzeniu, przemianie materii i przystosowanych do wykonywania określonej funkcji by nasz organizm działał optymalnie i najwydajniej. Tkanki składają się na narządy i ich układy. Tkanki dzielimy według czterech kategorii:

tkankę nabłonkową
tkankę łączną i podporową
tkankę mięśniową
tkankę nerwową

Tkanka nabłonkowa pokrywa od zewnątrz nasze ciało, czyli jest to skóra. Tkanka łączna, jak sama nazwa wskazuje łączy komórki wspierając je i chroniąc. Tkanka mięśniowa umożliwia ruch poprzez kurczenie w odpowiedzi na bodziec. Tkanka nerwowa, w której skład wchodzą mózg, rdzeń kręgowy i sieć nerwów, współdziałają ze sobą tworząc sieć komunikacyjną między różnymi elementami ciała. Człowiek jest z natury plastyczny, wykonując różne ruchy i czynności przez całe życie, tkanki muszą się dostosować do obciążeń zewnętrznych i obciążeń fizycznych. Obrazuje to doskonale teoria adaptacji tkanek do stresu fizycznego Michael J. Mueller.

Podstawową zasadą teorii stresu fizycznego (PST) jest to, że zmiany względnego poziomu stresu fizycznego powodują powtarzalną i przewidywalną odpowiedź adaptacyjną we wszystkich tkankach biologicznych człowieka. Czynniki, które wpływają na poziom stresu fizycznego na tkanki lub reakcję adaptacyjną tkanek na dany poziom stresu wyglądają następująco:

Czynniki ruchu:

Wydajność mięśniowa
Kontrola mięśniowa
Aktywność fizyczna
Zajecie zawodowe, rekreacja

Czynniki zewnętrzne:

Ortezy, taping, protezy
Obuwie
Rodzaj środowiska

Czynniki psychospołeczne oraz fizjologiczne:

Leki
Wiek
Patologia układu
Otyłość
Choroby współistniejące.

Zmiany zachodzące na względnym poziomie stresu fizycznego powodują adaptację w tkankach biologicznych. Możemy wyróżnić podstawowe zasady teorii stresu fizycznego:

Tkanki biologiczne wykazują 5 charakterystycznych reakcji na stres fizyczny. Przewiduje się, że każda odpowiedź wystąpi w określonym zakresie wzdłuż kontinuum poziomów stresu. Określone progi określają górny i dolny poziom stresu dla każdej charakterystycznej odpowiedzi tkanek. Jakościowo 5 odpowiedzi tkanek na stres fizyczny to zmniejszona tolerancja na stres (równoważnik, atrofia), utrzymanie, zwiększona tolerancja na stres (np. przerost), uraz i śmierć.

2. Poziomy stresu fizycznego, które są niższe niż zakres utrzymania, powodują obniżenie tolerancji tkanek na kolejne obciążenia (np. Atrofię).

3. Poziomy stresu fizycznego mieszczące się w zakresie utrzymywania nie powodują widocznych zmian w tkankach.

4. Poziomy stresu fizycznego przekraczające zakres utrzymywania (tj. przeciążenie) skutkują zwiększoną tolerancją tkanek na kolejne obciążenia (np. przerost).

5. Zbyt wysoki poziom stresu fizycznego powoduje uszkodzenie tkanki.

6. Ekstremalne odchylenia od zakresu stresu podtrzymującego, które przekraczają zdolność adaptacyjną tkanek, powodują śmierć tkanki.

7. Poziom narażenia na stres fizyczny jest wartością złożoną, określoną przez wielkość, czas i kierunek lub zastosowanie stresu.

8. Poszczególne obciążenia łączą się w złożony sposób, aby przyczynić się do ogólnego poziomu narażenia na stres. Na tkankę wpływa historia ostatnich stresów.

9. Nadmierny stres fizyczny, który powoduje obrażenia, może wystąpić z jednego lub więcej z następujących 3 mechanizmów:

(1) stres o dużej wielkości przyłożony przez krótki okres,

(2) stres o małej wielkości przyłożony na czas,

( 3) naprężenie umiarkowanej wielkości przykładane wielokrotnie do tkanki.

10. Zapalenie występuje natychmiast po uszkodzeniu tkanki i sprawia, że uszkodzona tkanka jest mniej tolerancyjna na stres niż przed urazem. Ranne i zaognione tkanki należy chronić przed kolejnym nadmiernym stresem, aż do ustąpienia ostrego stanu zapalnego.

11. Progi stresu wymagane do uzyskania danej odpowiedzi tkanek mogą różnić się u poszczególnych osób zależnie od obecności lub braku kilku zmiennych modulujących. Czynniki, które mogą wpływać na progi adaptacji tkanek i obrażeń obejmują ruch i wyrównanie, czynniki zewnętrzne, behawioralne i fizjologiczne.

Wspierające regenerację tkanek omega-3

Bazując na PTS aktywność fizyczna jest najważniejszym czynnikiem wykorzystywanym przez fizjoterapeutów i trenerów, by wpłynąć na adaptację tkanek. Siła powoduje ruch, dany obszar przejmuje siłę, co powoduje naprężenie, które adaptuje tkanki. Ruch może mieć negatywne (np. nadmierne uszkodzenie) i pozytywne skutki (np. przerost tkanki związany z ćwiczeniami). Według PST czynniki ruchu i wyrównania są brane pod uwagę przede wszystkim ze względu na ich zdolność do obciążania tkanki biologicznej. Składniki ruchu i wyrównania uwzględnione w tej teorii to wydajność mięśni, kontrola motoryczna, postawa i wyrównanie oraz aktywność fizyczna.

Wydajność mięśniowa, czyli wytwarzanie siły, jest priorytetem w aspekcie ruchu, który generuje stres tkankowy. Elastyczne mięśnie generują ruch, czyli siły obciążające tkanki. Mięsień jest również ważnym „amortyzatorem”, a skurcz mięśni jest dobrze znany ze swojej zdolności do ochrony kości, chrząstki i więzadeł przed nadmiernym stresem.

PTS daje fizjoterapeutą i trenerom duże pole manewru w opiece nad pacjentem. Rola stresu fizycznego poprzez zajęcie się czynnikami, które znacząco wpływają na poziom stresu fizycznego i reakcję tkanek na stres. Nadrzędną rolą fizjoterapeuty jest modyfikacja stresu fizycznego, zmniejszenie bólu i późniejszych upośledzeń, ograniczeń funkcjonalnych i niepełnosprawności wynikających z obrażeń i zwiększenie tolerancji na aktywność. Właściwa identyfikacja uszkodzonej tkanki zwykle może pomóc w określeniu czynników przyczyniających się do nadmiernego obciążenia tkanki.

Wzmocnij kości optymalną witaminą D3 z K2MK7.

Fazy gojenia się tkanek

Fazy gojenia tkanek dzieli się na 3 fazy:

Zapalną
Proliferacyjną
Przebudowy, czyli dojrzewania tkankowego

Czas trwania poszczególnych faz jest uzależniony od lokalizacji w ciele, indywidualnych preferencji pacjenta, sposobu odżywienia organizmu, wieku i płci. Gojenie się tkanek to proces – kontinuum nakładających się na siebie ram czasowych. Każdy rodzaj tkanki będzie przechodził przez proces regeneracji według takiego samego schematu, usystematyzowanego wzoru gojenia, jednak czas każdej fazy jest znacząco inna w zależności od spektrum urazu.

Faza zapalna (dzień 0 – 6)

Obrzęk występuje jako pierwszy element procesu gojenia się tkanki, w tgz. fazie zapalnej. Przekrwienia występuje poprzez rozszerzenie się naczyń krwionośnych, co uwalnia substancję chemiczną zwaną histaminą – pomaga ona komórkom dostać się do uszkodzonego obszaru. Nowe komórki pochłaniają stare, martwe tkanki, przez co proces gojenia zachodzi dużo sprawniej. Proces ten trwa najkrócej i jest to faza największej pracy organizmu.
Po urazie fizjologiczne jest pojawienie się obrzęku i bólu, który można ograniczyć poprzez zastosowanie lodu i leków przeciwzapalnych. Nie jest to konieczne, bo jak wiadomo jest to czas, w którym organizm sam dąży do homeostazy. Najważniejszym aspektem jest zminimalizowanie obciążenia czynności, ruchu w konkretnej uszkodzonej tkance. Zmniejszenie obrzęku i bólu zachodzi w kolejnej fazie, a wszystkie procesy fazy ostrej przygotowują organizm do przebudowy. Ochrona uszkodzonego miejsca pozwala, by komórki zaczęły pracę w danej strukturze i rozpoczęły proces gojenia.
Zastosowanie lodu, leków i prowadzenie oszczędnego trybu życia są zmienne, niemniej jednak trzeba pamiętać, że im szybciej rozpocznie się terpię i proces rehabilitacji tym lepsze rokowania czekają pacjenta.

Faza proliferacji (dzień 4 –24)

Komórki (fibroblasty) otulają uszkodzoną tkankę i umieszczają nowe warstwy tkankowe obficie zaopatrzone w kolagen. Kolagen jest najważniejszym białkiem, które pomaga w regeneracji i nadaje odpowiednią strukturę naszemu ciału. Podczas drugiej fazy gojenia, tkanka delikatnie się zmniejsza, ponieważ kolagen typu III nie ma takiej samej specyfikacji jak zdrowa, bez urazowa tkanka.
Proces, w których przechodzi się z odpoczynku do wczesnego uruchomiania i mobilizacji. Optymalne obciążenia i powrót funkcji stawu, poprzez zastosowanie zrównoważonego i progresywnego planu leczenia, gdzie wczesna aktywność procentuje dla szybszej regeneracji tkanek i powrotu do zdrowia. Obciążenie powinno imitować charakterystyczne naprężenie mechaniczne, z którym tkanka miała styczność w zakresach funkcjonalnych.

Faza przebudowy (dzień 21 – 2lata)

Ostatnia faza to proces przeistaczania się kolagenu typu III na kolagen typu I, czyli w jego właściwą specyfikę. Kolagen typu III jest dla naszego organizmu jak pewna nieuporządkowana struktura, która poniekąd żyje własnym życiem utrzymując proces gojenia, natomiast kolagen typu I jest już poukładaną strukturą, która idealnie wpasowuje się w nasz układ. Blizna, która pojawia się po urazie to nic innego jak nowa, zdrowa tkanka, która zastępuje uszkodzoną.

Ostatnia faza to płynne przejście z fazy ostrożnego wdrażania funkcjonalności tanki do stymulacji czynności dnia codziennego, co ostatecznie przywróci Cię do poziomo sprzed urazu. Odpowiednio dawkowany stres, jaki nakładasz na swój układ nerwowy pozwala na pełną regencję, tworzenie się kolagenu wokół miejsca urazu. Najlepszym sposobem w danej fazie do pełnej sprawności jest zastosowanie ćwiczeń plyometrii.

Najważniejszym czynnikiem predysponującym do określenia czasu gojenia się tkanek po urazie jest rodzaj uszkodzonej tkanki. Ma na to wpływ: dopływ krwi i biologiczny skład tkanki. Dobre ukrwienie danego obszaru lub silne unaczynienie jest kluczowe dla wzrostu tkanki i przebudowy po przebytym urazie. Obrazując ten fakt i posługując się zerwaniem ACL (więzadło krzyżowe przednie), gojenie może przebiegać dłużej niż złamanie kości, ze względu na silne ukrwienie i strukturę kostną, w porównaniu z bardziej złożonym składem więzadła ACL. Ogarniając strukturę danej tanki można łatwiej określić czas trwania gojenia, rehabilitacji i powrotu do pełnej sprawności.

Kreatyna jako idealny suplement, by wspomóc procesy regeneracji.

Optymalizacja zdrowia w każdej fazie gojenia się tkanek

Faza zapalna i faza gojenia się tkanki musi być wypełniona fazą krótkiego odpoczynku (rest) i ochrony uszkodzonego miejsca. Następnie dochodzi do mobilizacji i optymalnego obciążenia struktury, co niesie ze sobą powrót do pełnej funkcjonalnej sprawności.

System obronny organizmu, niezależnie czy mówimy tu o chorobie czy kontuzji jest bardzo różnorodny i nie możemy definiować go i przewidywać ze skrupulatną dokładnością, co do czasu trwania poszczególnych faz. Zrozumienie naszego ciała pomoże nie tylko uzyskać lepszy obraz danej kontuzji, ale da pewność, że proces gojenia przebiegnie sprawniej i struktura w przyszłości będzie mniej podatna na podobne sytuacje. Najważniejsza jest właściwa ocena, diagnoza i plan leczenia, to nieodzowne składowe poprawnego leczenia od pierwszego dnia urazu

Mueller MJ, Maluf KS. Tissue Adaptation to Physical Stress: A Proposed “Physical Stress Theory” to Guide Physical Therapist Practice, Education, and Research. Physical Therapy. 2002;82(4):383-403. doi:10.1093/ptj/82.4.383.

Bleakley CM. PRICE needs updating, should we call the POLICE? South African Journal of Sports Medicine. 2016;25(1). doi:10.17159/2413-3108/2013/v25i1a463.

Vavken P. Evidence-based Treatment of Muscle Injuries. Swiss Sports & Exercise Medicine. 2018;66(1):16-21. doi:10.34045/ssem/2018/2.

Mueller G., Morlock MM., Vollmer M, et al. Intramuscular pressure in the erector spinae and intra-abdominal pressure related to posture and load. Spine 1998 23:2580–2590.