Lit, pierwiastek o niezwykłych właściwościach

Zaburzenia psychiczne stanowią coraz większy problem w krajach rozwiniętych. Częstość występowania depresji, choroby afektywnej dwubiegunowej, schizofrenii i zaburzeń obsesyjno-kompulsywnych, często koreluje z niedoborem pewnych składników odżywczych. Przeprowadzone badania naukowe wskazują, że właściwa suplementacja lub leczenie żywieniowe może przyczynić się do łagodzenia objawów zaburzeń o podłożu psychicznym. Terapia litem może stanowić uzupełnienie lub alternatywę w leczeniu wielu przypadłości.

 

Lit – formy i występowanie

Lit jest pierwiastkiem śladowym, występującym w roślinach, glebie, w wodach podziemnych, a także wodzie pitnej. Należy do grupy metali alkalicznych, łatwo wchodzi w połączenia z innymi jonami, tworząc złożone sole, takie jak węglan litu, orotan litu, asparaginian litu i azotek litu. Sole litu to jeden z najstarszych obecnie dostępnych leków psychotropowych.  W medycynie stosowany jest  jako lek w zaburzeniach psychiatrycznych, takich jak depresja czy choroba dwubiegunowa.
Węglan litu przyjmowany doustnie w postaci pigułek stosowany jest w leczeniu choroby afektywnej dwubiegunowej.  Lit jest również dostarczany w stosunkowo niskiej dawce z dietą, szczególnie poprzez spożywanie zbóż i warzyw, a także w niektórych obszarach z wodą pitną. Co ciekawe, zmniejszony poziom spożycia Li w diecie jest potencjalnie związany z występowaniem psychozy maniakalno-depresyjnej oraz częstością samobójstw, zabójstw i innych przestępstw. Potwierdza to hipotezę, że spożycie Li z jedzeniem może mieć wartość profilaktyczną w pierwotnym zapobieganiu zaburzeniom nastroju. Jednak większość produktów żywnościowych jest ubogich w Li. Najbogatszym źródłem są rośliny różowate (czyli róże), goździkowate, jaskrowate i psiankowate. Pewne ilości w zależności od pory zbioru i miejsca uprawy znajdują się w papryce, pomidorach i ziemniakach, czyli warzywach psiankowatych. Jednak zdecydowanie lepiej jest sięgnąć po wody mineralne z większą zawartością tego pierwiastka.

Lion’s Mane – grzybek prokognitywny stymuluący BDNF

Mechanizm działania

Mechanizm działania litu nie został do końca poznany. W postaci leku podawany w formie soli – węglanu litu. Li może zastępować jony innych potasowców (potasu, sodu) i naśladować ich właściwości w czynności komórek nerwowych.  Dzięki czemu może wpływać na uwalnianie niektórych neuroprzekaźników i ich wychwyt zwrotny (transport z przestrzeni międzykomórkowej z powrotem do komórki nerwowej). Dodatkowo lit nasila uwalnianie serotoniny z określonych obszarów w mózgu, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwdepresyjne. Ponadto osłabia działanie dopaminy, dzięki czemu wykazuje działanie przeciwmaniakalne.

 

Zastosowanie litu w zaburzeniach psychicznych

• Depresja

Zaburzenia nastroju reprezentują ważną kategorie chorób psychicznych, których częstość występowania rośnie w krajach rozwiniętych. Depresja jest schorzeniem objawiającym się m.in. pogorszeniem nastroju, nasilonym smutkiem i niepokojem. Jeśli zaburzenie to, nie jest odpowiednio leczone może doprowadzić do wielu problemów społecznych, a nawet śmierci. Podłożem choroby są niedobory neuroprzekaźników, takich jak: serotonina, dopamina, noradrenalina i GABA (kwas gamma-aminomasłowy).

Booster dopaminy

• Choroba afektywna dwubiegunowa

U osób z ciężką depresją mogą pojawiać się epizody niekontrolowanej manii, hipomanii lub stanu mieszanego, co jest określane jako choroba afektywna dwubiegunowa. W jednym z badań u genetycznie zmienionych gryzoni z chorobą afektywną dwubiegunową, gdzie poziom GSK-3b (enzymu sprzyjającego neurodegeneracji) był podwyższony, zastosowano terapie litem. Myszy przestały wykazywać zachowania maniakalne i zatrzymano utratę objętości mózgu.  . Węglan litu jest wskazany w przypadku wystąpienia epizodu maniakalnego w zaburzeniach afektywnych dwubiegunowych, jak również w zapobieganiu nawrotom zaburzeń afektywnych dwubiegunowych. Zmniejsza nasilenie i częstotliwość występowania kolejnych epizodów manii u chorych ze stanami maniakalnymi w wywiadzie oraz zapobiega występowaniu epizodów depresji w zaburzeniach depresyjnych nawracających. Orotan litu w ilości 150 mg podawany 4−5 razy w tygodniu również skutecznie zmniejszał objawy depresyjne i maniakalne. W porównaniu do węglanu litu jest on bezpieczniejszy, łatwiej pokonuje barierę krew-mózg i jest dostępny bez recepty. Dodatkowo badania prowadzone w grupie osób cierpiących na te chorobę wskazały iż, naturalna podaż litu także zmniejsza objawy.

·     Zaburzenia neurodegeneracyjne

Li może być również stosowany w leczeniu zaburzeń neurodegeneracyjnych, w tym choroby Alzheimera i co ważne, w jej zapobieganiu. Neurony niszczone są między innymi przez reaktywne formy tlenu, a Lit pozwala na zmniejszenie stresu oksydacyjnego w mózgu. Stanowi to wydajną ochronę układu nerwowego przed uszkodzeniami. Ponadto Li powoduje wzrost poziomu neurotropowego czynnika BDNF (brain-derived neurotrophic factor), który stymuluje neuroplastyczność i wspomaga neuroprotekcje mózgu. Dodatkowo wykazano, że jony litu zwiększają ekspresję genów i aktywność w komórkach S-transferazy glutationowej (GST), enzymu, który sprzęga glutation (główny antyoksydant naszego mózgu) z toksycznymi produktami stresu oksydacyjnego, powodując ich neutralizację. Lit w odpowiednich dawkach jest niezwykle zdrowy dla mózgu, a Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) zaliczyła go do niezbędnych składników odżywczych.

Cholina GPC – działanie neuroprotekcyjne

• Inne

Potencjalne spektrum zastosowań terapeutycznych litu jest znacznie szersze. Jego stosowanie zmniejsza wskaźniki samobójstw i agresywności, przy zaburzeniach zachowania. W  jednym z badań porównywano efektywność stosowania litu do skuteczności metylofenidatu, u osób z chorobą ADHD. Okazało się, że jest tylko niewiele mniej skuteczny niż stosowany powszechnie lek. Lit również może wspomóc leczeniu alkoholizmu, czy eliminowanie klasterowych bólów głowy. Poza zastosowaniem medycznym, niektórzy autorzy badań sugerują, że spożycie Li może być potencjalnie korzystne dla stabilizacji nastroju. Pierwiastek być korzystny dla zdrowia, szczególnie w zapobieganiu lub łagodzeniu zmian neurologicznych i psychiatrycznych.

Dawkowanie Litu 

Lit w nadmiarze jest toksyczny, wiec dawki terapeutyczne powinny być ustalane indywidualnie przez lekarzy. Przy wysokich dawkach mogą pojawić się efekty uboczne takie jak zaburzenia żołądkowo-jelitowe, osłabienie siły mięśniowej, uczucie znużenia, zawroty głowy. Dawka zależy od tego jaki efekt chcemy uzyskać, od stwierdzonych jednostek chorobowych i formy litu jaką przyjmujemy. Orotan litu warto stosować w małych dawkach ze względu na jego wysoką i szybką wchłanialność, w przeciwieństwie do popularnego węglanu litu, który jest wymagany w znacznie wyższych dawkach, co może nieść niekorzystne skutki uboczne. Efekty terapeutyczne jonów litu obserwowane są zwykle po kilku dniach od rozpoczęcia leczenia, a nawrót objawów chorobowych nie pojawia się zaraz po odstawieniu. Dzienne, optymalne i profilaktyczne spożycie litu powinno wynosić ok. 1 mg na dobę. Należy jednak zwrócić szczególną ostrożność na stosowanie litu przy niedoczynności tarczycy. W metaanalizie potencjalnej toksyczności długotrwałego stosowania litu wykazano, że powoduje on pięciokrotne zwiększenie ryzyka wystąpienia niedoczynności tarczycy. Należy więc pamiętać, aby suplementacje poprzedzić konsultacją lekarską.

Podsumowanie

Li jest pierwiastkiem wykazującym korzystne działania dla zdrowia, szczególnie pomocny jest w zapobieganiu lub łagodzeniu zmian neurologicznych i psychiatrycznych. Stosowanie preparatów litu przynosi wiele korzyści dla zdrowia umysłowego i wykazuje szerokie spektrum możliwości zapobiegania chorobom oraz zaburzeniom układu nerwowego.

Bibliografia:

1. Oliwia Gawlik, Jolanta Rabe-Jabłońska, Mechanizm działania jonów litu w ośrodkowym układzie nerwowym, Psychiatria i Psychologia Kliniczna, 2008, 8 (4).
2. Coppen A Lithium in unipolar depression and the prevention of suicide. J Clin Psychiatry, 2000, 61:52–56.
3. Baldessarini RJ, Tondo L,Decreased risk of suicides and attempts during long-term lithium treatment: a meta-analytic review. Bipolar Disord.2006, 625-39.
4. Amber L. Rowse, Lithium Controls Central Nervous System Autoimmunity through Modulation of IFN-γ Signaling, PLoS One. 2012; 7(12).
5. Shafti S Olanzapine versus lithium in management of acute mania. J Affect Disord 2010,122:273–276.
6. Campbell M, Adams PB, Small AM, Kafantaris V, Silva RR, Shell J, Perry R, Overall JE Lithium in hospitalized aggressive children with conduct disorder: a double-blind and placebo-controlled study. J Am Acad Child Adolesc Psychiatry 34: 1995, 445–453.
7. Sartori H.E., Lithium orotate in the treatment of alcoholism and related conditions, „Alcohol.” 3(2), 1986, 97−100.
8. Agnieszka Kraszewska, Maria Abramowicz, Maria Chłopocka-Woźniak, Jerzy Sowiński, Janusz Rybakowski, Wpływ stosowania litu na czynność gruczołu tarczowego u pacjentów z chorobą afektywną dwubegonową, Psychiatria Polska, 2014, 48(3).
9. Zarse K, Terao T, Low-dose lithium uptake promotes longevity in humans and metazoans. Eur J Nutr.2011, 387-9.
10. Cipriani A, Pretty H, Hawton K, Geddes J Lithium in the prevention of suicidal behavior and all-cause mortality in patients with mood disorders: a systematic review of randomized trials. Am J Psychiatry 162: 2005, 1805–1819.