Photo by Phuong Nguyen on Unsplash
Herbata to jeden z najczęściej spożywanych napojów na świecie, ustępuje jedynie wodzie. Matcha to sproszkowana postać japońskiej zielonej herbaty stosowana w tradycyjnej ceremonii parzenia herbaty oraz w różnych produktach spożywczych w Japonii, a ostatnio zyskuje popularność na całym świecie. Występuje ona w postaci sproszkowanej, dlatego spożycie jej obejmuje całe liście, podczas gdy w przypadku innych rodzajów herbat, które występują w postaci sypkich liści, spożywa się ekstrakcję namoczonych liści.
Tradycyjny sposób uprawy japońskiej zielonej herbaty polega na przykrywaniu krzewów herbacianych matami bambusowymi, aby osłonić liście przed bezpośrednim działaniem promieni słonecznych przez większą część okresu wzrostu. Następnie wybierane są wyłącznie wysokiej jakości młode liście herbaty i natychmiast krótko poddawane działaniu pary, aby zapobiec ich utlenieniu. Następnie usuwa się ich łodygi, żyłki i zanieczyszczenia. Proces ten pozwala roślinie wytwarzać większe ilości aminokwasów i związków bioaktywnych, takich jak chlorofil i teanina, nadając herbacie matcha charakterystyczny żywy zielony kolor i niegorzki smak. Liście są następnie mielone w młynku ceramicznym na drobny proszek, który ubija się z wodą o stosunkowo niskiej temperaturze, aby uzyskać kremowy i pienisty napój.
Ze względu na liczną zawartość związków fenolowych oraz katechin obecnie nauka skupia się na jej prozdrowotnych właściwościach. Obejmują one szerokie działanie antyoksydacyjne, sugeruje się również aktywność anksjolityczną oraz poprawę sprawności poznawczej.
Matcha i magia jej zawartości
Składniki herbaty matcha to 60–70% nierozpuszczalnych składników, takich jak witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, nierozpuszczalny błonnik pokarmowy, chlorofile i białka. Natomiast składniki rozpuszczalne stanowią 30–40% i obejmują polifenole, witaminy rozpuszczalne w wodzie, kofeinę, rozpuszczalny w wodzie błonnik pokarmowy, aminokwasy, saponiny i minerały. Biorąc pod uwagę unikalne procesy uprawy i zbioru, stężenie związków bioaktywnych jest w herbacie matcha wyższe niż w innych rodzajach zielonej herbaty. Ponieważ liście herbaty matcha są chronione przed światłem słonecznym przed zbiorem, zawiera ona niższą zawartość katechin niż inne rodzaje zielonej herbaty przygotowywanej z liści uprawianych na słońcu. Jednakże, gdy matcha zostanie rozpuszczona w wodzie, wytwarza 3 razy więcej katechin niż zielona herbata w postaci sypkich liści. Ponadto zawartość kofeiny w matcha jest wyższa, ponieważ pąki i młode liście herbacianych zawierają więcej kofeiny niż dojrzałe liście. Równowaga pomiędzy wszystkimi tymi składnikami, np. teaniną, katechinami, kofeiną, definiuje jakość zielonej herbaty. Matcha ma również wysoki poziom profilu smakowego „umami” ze względu na wysoką zawartość aminokwasów. W związku z tym matcha zaliczana jest do herbat zielonych wysokiej jakości ze względu na wysoką zawartość aminokwasów i kofeiny oraz zawartość katechin w porównaniu do innych popularnych rodzajów zielonych herbat.
L-teanina od Apollo’s Hegemony – suplement o wspierający poczucie odprężenia – KUP TUTAJ
Zawartość katechin
Badania potwierdzające wysoki potencjał antyoksydacyjny napojów herbacianych wskazują, że jego źródłem jest znaczna zawartość katechin, czyli związku fenolowego o korzystnym wpływie na zdrowie człowieka. Zielona herbata zawiera cztery główne katechiny, tj. epigalokatechinę (EC), galusan epikatechiny (ECG), epigallokatechinę (EGC) i galusan epigalokatechiny (EGCG), z których ten ostatni jest najaktywniejszy i najliczniejszy. Wysoka zawartość polifenoli ma większą zdolność usuwania wolnych rodników niż sama witamina C. Matchę można zatem określić jako główne źródło katechin w codziennej diecie człowieka regularnie spożywającego ten rodzaj herbaty.
Galusan epigalokatechiny (EGCG), epigalokatechina (EGC), galusan epikatechiny (ECG) i epikatechina to główne związki aktywne będące katechinami. Katechiny pochodzące z herbaty wykazują wybitne działanie przeciwutleniające ze względu na zdolność neutralizowania wolnych rodników i wzmacniania aktywności detoksykacyjnej enzymów, w tym peroksydazy glutationowej, katalazy i reduktazy glutationowej. Grzesik i współpracownicy podają, że katechiny mają większą zdolność przeciwutleniającą niż glutation, witamina C i flawonoidy, co świadczy o ich kluczowej roli w utrzymaniu komórkowej homeostazy redoks. Według badań całkowita zawartość polifenoli w herbacie matcha mieści się w przedziale 169–273 mg/g. Jednakże Nishitani i Sagesaka zaobserwowali niższą zawartość polifenoli w matcha niż w innych zielonych herbatach. Zasugerowano wówczas, że taki efekt może wynikać z zacienienia roślin herbaty, co hamuje syntezę polifenoli. Niemniej jednak zawartość katechin w herbatach zielonych jest znacznie wyższa niż w herbatach czarnych i wynosi 5,46–7,44 mg/g w porównaniu z 0–3,47 mg/g w herbacie czarnej.
Zawartość kofeiny w Matchy
Zawartość kofeiny w herbatach można wiązać z porą zbioru i wiekiem liści – im starsze liście, tym niższa zawartość kofeiny. Zawartość kofeiny zależy także od odmiany herbaty, warunków pogodowych w okresie wegetacji, a także od sposobu parzenia. Działanie kofeiny opiera się na jej potencjale przeciwutleniającym, neutralizującym reaktywne formy tlenu i zwiększającym aktywność enzymów antyoksydacyjnych i całkowitym poziomie glutationu. W regularnych dawkach kofeina może zmniejszać utrzymujący się stres oksydacyjny, zmniejszając częstość występowania chorób wolnych rodników. Dodatkowo kofeina może hamować wydzielanie cytokin prozapalnych, wykazując działanie przeciwzapalne. Matcha ma stosunkowo wysoką zawartość kofeiny w porównaniu do innych zielonych herbat. Stwierdzono, że zawartość kofeiny w herbatach zielonych mieści się w przedziale 11,3–24,67 mg/g, natomiast w matcha waha się od 18,9 do 44,4 mg/g. Dla porównania, większość ziaren kawy będzie zawierać 10,0–12,0 mg kofeiny/g herbaty. Warto pamiętać, że kofeina jest jednym z najlepszych legalnych stymulantów zwiększających zdolności wysiłkowe ze względu na blokowanie receptorów adenozynowych. Adenozyna to swego rodzaju molekuła warunkująca zmęczenie na skutek łączenia się z docelowym receptorem adenozynowych. Kofeina dostarcza więc efekt zmniejszający odczucie zmęczenia oraz stymuluje katecholaminy mogące intensyfikować generowanie mocy mięśniowej.
Zawartość innych prozdrowotnych związków
Matcha znana jest z wysokiej zawartości związków fenolowych. Kwasy fenolowe są wtórnymi metabolitami roślinnymi, charakteryzującymi się wysokim potencjałem przeciwutleniającym i przeciwzapalnym, a także działaniem neuroprotekcyjnym i hipoglikemicznym. Donoszono również, że hamują wzrost komórek nowotworowych i zapobiegają przerzutom. Niektóre kwasy fenolowe poprzez modulację metabolizmu lipidów i węglowodanów mogą wspomagać regulację zaburzeń metabolicznych. Jednym z najczęściej występujących związków z tej grupy w środkach spożywczych jest kwas chlorogenowy. Szczegółowa analiza wykazała następujące maksymalne zawartości kwasów fenolowych w próbkach herbaty matcha, różniące się pod względem różnych kryteriów, m.in. pochodzenia: kwas galusowy – 423 µg/g, kwas p-hydroksybenzoesowy – 243 µg/g, kwas chlorogenowy – 4800 µg/g, kwas kawowy – 223 µg/g, kwas ferulowy – 289 µg/g i kwas elagowy – 371 µg/g.
Matcha zawiera również stosunkowo duże ilości rutyny. Rutyna, będąca związkiem polifenolowym, jest silnym przeciwutleniaczem. Jej synergistyczne oddziaływanie z kwasem askorbinowym może nasilać ochronne działanie obu substancji na układ sercowo-naczyniowy, wzmacniając naczynia krwionośne. Ma także właściwości przeciwcukrzycowe i przeciwzapalne, dzięki czemu zapobiega patologiom związanym z cukrzycą. Jej działanie przeciwutleniające i przeciwzapalne oferuje potencjał zapobiegania stanom pochodzenia wolnorodnikowego lub zapalnego, w tym stanom neurodegeneracyjnym. Zielona herbata matcha charakteryzuje się wyjątkowo wysoką zawartością rutyny w porównaniu do innych herbat dostępnych na rynku. Autorzy porównali poziom rutyny zawartej w matchy (1968,8 mg/l) z tą występującą w kaszy gryczanej (62,30 mg/100 g), uznanej za jedno z najbogatszych źródeł rutyny w diecie człowieka, i wykazali, że herbata matcha może być lepszym źródłem tego związku niż inne produkty spożywcze.
Dodatkowo, matcha jest całkiem bogatym źródłem kwercytyny. Kwercetyna jest związkiem fitochemicznym o działaniu przeciwutleniającym i neuroprotekcyjnym. Dodatkowo zaobserwowano, że normalizuje metabolizm węglowodanów poprzez hamowanie wchłaniania glukozy z przewodu pokarmowego, regulację wydzielania insuliny i poprawę wrażliwości tkanek na insulinę. Co więcej, połączenie kwercetyny z galusanem epigalokatechiny (EGCG) może nasilać przeciwnowotworowe działanie obu związków.
Relatonic Forte od Apollo’s Hegemony – suplement zmniejszający odczucie niepokoju – KUP TUTAJ
Przeciwlękowe działanie Matchy
Matcha posiada działanie niwelujące stres, głównie za sprawą zawartości teaniny. Teanina to aminokwas występujący w herbacie Camellia sinensis. Ze względu na cieniste uprawy roślin przeznaczonych do produkcji matchy, teanina nie ulega rozkładowi. Dzięki temu liście Tencha zawierają go w większych ilościach w porównaniu do innych herbat. Stosunkowo wysoka zawartość teaniny w herbacie matcha odpowiada za jej wyjątkowy, niegorzki smak, a w połączeniu z kofeiną zapewnia charakterystyczne dla tego typu herbat doznania smakowe. Połączenie l-teaniny i kofeiny może w większym stopniu zwiększać koncentrację, czujność i wydajność niż stosowanie każdego ze związków osobno, dodatkowo łagodząc stres. Według Kaneko i współpracowników zawartość l-teaniny w naparach herbaty matcha wynosi 6,1 mg/L, natomiast Unno i współpracownicy stwierdzili aż 44,65 mg/g tego związku w próbkach herbaty matcha.
Udowodniono, że L-teanina może przenikać przez krew-mózg barierę po spożyciu od 30 min do 5 h zapewniając skuteczność L-teaniny w spełnianiu swojej roli w regulacji zdrowia psychicznego i neuroprzekaźników. Wykazuje ona działanie farmakologiczne na zdrowie mózgu poprzez modulację neuroprzekaźników, w tym zmniejszenie uwalniania glutaminianu, zwiększenie poziomu neuroprzekaźnika hamującego GABA oraz zwiększenie uwalniania glicyny i dopaminy. GABA i glutaminian są odpowiednio głównymi neuroprzekaźnikami pobudzającymi i hamującymi. W mózgu osób z zaburzeniami nastroju stwierdza się nieprawidłowości w zakresie glutaminianu i GABA.
Przeciwnowotworowy potencjał Matchy
Przeciwnowotworowe właściwości zielonej herbaty i jej kluczowego składnika, galusanu epigallokatechiny (EGCG), zostały szczegółowo zbadane przez naukowców z całego świata. Mechanizmy stojące za przeciwnowotworowym działaniem EGCG mogą być związane z hamowaniem angiogenezy nowotworowej, działaniem antyoksydacyjnym oraz tłumieniem procesów zapalnych przyczyniających się do transformacji, hiperproliferacji i inicjacji karcynogenezy. Na patogenezę i progresję raka jelita grubego istotny wpływ ma zdrowa dieta i styl życia. Otyłość, szczególnie wisceralna, będąca konsekwencją długotrwałego, niezdrowego stylu życia, zwiększa ryzyko zachorowania na raka przewodu pokarmowego. Spożywanie dużych ilości EGCG może przyczynić się do zmniejszenia częstości występowania raka jelita grubego, częściowo poprzez hamowanie czynników wzrostu nowotworu. Co więcej, EGCG ma zdolność hamowania wzrostu i indukowania apoptozy komórek nowotworowych. Poprawa wrażliwości tkanek na insulinę i leptynę oraz obniżenie parametrów lipidowych krwi może hamować karcynogenezę związaną z otyłością. Suplementacja ekstraktów z zielonej herbaty może dodatkowo zapobiegać nawrotom gruczolaków, które w większości przypadków mogą przekształcić się w nowotwory jelita grubego. Wyniki badań dotyczące suplementacji EGCG obejmują także hamowanie wzrostu i proliferacji komórek nowotworowych pęcherzyka żółciowego i dróg żółciowych, a także zmniejszenie ryzyka raka dróg żółciowych. Warto zaznaczyć, że matcha jest bogatym źródłem EGCG a codziennie jej spożycie może sprzyjać ograniczeniu ryzyka nowotworów.
Wpływ Matchy na mózg i zdolności poznawcze
Konsumpcja zielonej herbaty jest uważana za skuteczną interwencję dietetyczną promującą jasność umysłu i funkcje poznawcze. Te korzyści zdrowotne przypisuje się głównie galusanowi epigalokatechiny (EGCG) ale i również kofeinie. Funkcje poznawcze mają tendencję do pogarszania się wraz z wiekiem, w sposób zależny od czynników środowiskowych, w tym stylu życia. Regularne spożywanie kofeiny w diecie może zmniejszać ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych u kobiet, a jej działanie nasila się wraz z wiekiem. Odwracając procesy oksydacyjne i redukując zapalenie nerwów, kofeina może pośrednio hamować starzenie się mózgu i w ten sposób utrzymać jego prawidłowe funkcjonowanie. Stres oksydacyjny, który może powodować uszkodzenie neuronów, może powodować upośledzenie pamięci. Matcha, która ma działanie przeciwzapalne, głównie w hipokampie, może zapobiegać rozwojowi tego zaburzenia.
Pozytywny wpływ kofeiny na układ nerwowy i zapobieganie chorobom neurodegeneracyjnym jest ściśle powiązany ze zmniejszonym odkładaniem się amyloidu-β w mózgu. W chorobach neurodegeneracyjnych kluczową rolę odgrywa ogólnoustrojowy stan zapalny wywołany lipopolisacharydem (LPS). EGCG hamuje indukowaną przez LPS produkcję reaktywnych form tlenu, co sugeruje, że EGCG jest silnym i skutecznym środkiem neuroprotekcyjnym w zaburzeniach neurologicznych, w których pośredniczy stan zapalny. Spożycie EGCG poprawia funkcje poznawcze, poprawia wrażliwość na insulinę i zmniejsza wytwarzanie amyloidu-β w mózgu, redukując w ten sposób stany zapalne układu nerwowego i zapobiegając neuropatologiom związanym z chorobami neurodegeneracyjnymi, w tym chorobą Alzheimera. Donoszono, że spożycie zielonej herbaty zapobiega pogorszeniu funkcji poznawczych. Odkryto bowiem, że codzienne spożywanie katechin z zielonej herbaty hamuje dysfunkcję związaną ze starzeniem się. Dodatkowo w badaniach na modelu zwierzęcy wskazuje się na pozytywne działanie katechin z zielonej herbaty na procesy zapamiętywania oraz ograniczania starzenia się mózgu.
Soplówka jeżowata od Apollo’s Hegemony – suplement wspierający zdolności umysłowe – KUP TUTAJ
Badania na ludziach
U ludzi wpływ matchy badano między innymi pod kątem jej wpływu na pamięć, funkcjonowanie mózgu i koncentrację. W niedawnym randomizowanym badaniu z placebo zbadano wpływ spożycia herbaty matchy na stres psychiczny. Uczestnicy spożywali codziennie 2g matchy zawierającej 50,3 mg teaniny, 171,0 mg katechin i 72,5 mg kofeiny. Po dwóch tygodniach ocenili pamięć, uwagę, rozpoznawanie wyrazu twarzy, pamięć roboczą, informacje wizualne i funkcje motoryczne w grupach matcha i placebo. Spożycie matchy spowodowało istotne statystycznie skrócenie czasu reakcji oraz wzrost liczby trafień w teście percepcji emocji, wskazując na poprawę funkcji poznawczych. Matcha nie spowodowała jednak zmniejszenia zmęczenia ani poprawy koncentracji, zdolności myślenia ani poziomu energii u uczestników, którzy ją spożyli.
Ta sama grupa badawcza przeprowadziła inne badanie, aby porównać wpływ matchy i kofeiny na funkcje poznawcze po łagodnym stresie psychicznym. Pięćdziesięciu jeden uczestników spożyło 9 kapsułek matchy lub samej kofeiny albo placebo, a efekt mierzono po pierwszej kapsułce i po ciągłym przyjmowaniu przez 12 tygodni. Wyniki wykazały, że kofeina poprawiła funkcję uwagi już po pojedynczej dawce, co wyjaśnia skrócenie czasu reakcji obserwowane po pojedynczej dawce matchy. Efekt ciągłego spożycia matchy prowadzi do zwiększonej wydajności pod obciążeniem stresowym w porównaniu z kofeiną. Nie zaobserwowano żadnego wpływu na biomarkery krwi związane z demencją ani na inne pomiary testowe. Ich wyniki wskazują, że matcha przy ciągłym przyjmowaniu ma działanie antystresowe, co może prowadzić do utrzymania lub poprawy uwagi, a wpływ kofeiny na przyspieszenie reakcji i skupienia jest tylko o charakterze doraźnym.
Kolejne badanie przeprowadzone przez inną grupę badaczy sprawdziło wpływ spożycia matchy na stany lękowe i stres fizjologiczny, oceniając odpowiednio subiektywny stres i amylazę ślinową. Trzydziestu dziewięciu uczniów wypijało 3 g matchy dziennie przez 15 dni, co doprowadziło do znacznego zmniejszenia lęku mierzonego wizualną skalą analogową i testem lęku (STAI) oraz obniżonego stresu fizjologicznego w porównaniu z placebo.
Prawdopodobne mechanizmy poprawy funkcji kognitywnych
Wydaje się, że mechanizmy wpływu herbaty matcha na funkcje poznawcze zachodzą poprzez działanie dostępnych w niej związków bioaktywnych. Katechina EGCG jest najbardziej aktywnym związkiem zawartym w matchy, który może przenikać przez barierę krew-mózg i chroni przed toksycznością amyloidu β (Aβ) poprzez hamowanie jego akumulacji i produkcji. Teanina może również przekraczać barierę krew-mózg i poprawiać nastrój, powodując zahamowanie procesów neurodegeneracji, przede wszystkim ze względu na swoją strukturę analogiczną do glutaminianu, który jest głównym czynnikiem pobudzającym neuroprzekaźnik w mózgu. Kofeina w połączeniu z teaniną może również poprawiać funkcje poznawcze poprzez zwiększenie transmisji dopaminergicznych i cholinergicznych w mózgu. Funkcja przeciwutleniająca matchy, poprzez działanie EGCG, jest niezwykle istotna, ponieważ struktura mózgu jest szczególnie narażona na stres oksydacyjny ze względu na wyższą zawartość nienasyconych kwasów tłuszczowych w porównaniu do innych tkanek. Dlatego też spożywanie związków o działaniu przeciwutleniającym, takich jak matcha, może zapobiegać zaburzeniom funkcji poznawczych w wyniku uszkodzeń oksydacyjnych. Matcha może również chronić integralność systemów antyoksydacyjnych w wątrobie, mózgu i krwi, zapobiegając spadkowi funkcji poznawczych.
Innym mechanizmem, dzięki któremu matcha zapobiega zaburzeniom funkcji poznawczych, jest poprawa funkcji cholinergicznego układu transmisji w mózgu, który jest silnie powiązany z funkcjami poznawczymi. Spożywanie matchy wykazało poprawę funkcji cholinergicznej poprzez obniżenie poziomu acetylocholinoesterazy, zmniejszenie poziomu ekspresji amyloidu β i zwiększenie ekspresji acylotransferazy cholinowej w hipokampie i korze mózgowej. Stwierdzono również, że matcha aktywuje receptory dopaminy D1 i serotoniny 5-HT1A w modelu zwierzęcym, co skutkuje zahamowaniem lub zmniejszeniem lęku. Ponadto EGCG było w stanie zmniejszyć zapalenie układu nerwowego w komórkach mikrogleju w podwzgórzu, co zmniejszyło ryzyko pogorszenia funkcji poznawczych.
Olej Rybi o Apollo’s Hegemony – wsparcie zdrowia mózgu i serca – KUP TUTAJ
Podsumowanie
Herbata matcha, będąca sproszkowaną formą japońskiej zielonej herbaty, zdobywa coraz większą popularność na całym świecie. Proces uprawy i produkcji matchy, obejmujący zacienianie krzewów herbacianych, selektywne zbieranie młodych liści, oraz unikalny sposób mielenia na drobny proszek, nadaje tej herbacie charakterystyczny smak, kolor i bogactwo składników bioaktywnych.
Zawartość katechin, zwłaszcza galusanu epigallokatechiny (EGCG), stanowi kluczowy składnik matchy, przypisywany liczbowi korzyści zdrowotne, w tym działanie antyoksydacyjne. Wysoka zawartość kofeiny i teaniny nadaje matchy unikalne właściwości stymulujące, poprawiające koncentrację, a także działające przeciwlękowo. Badania wskazują na potencjalne korzyści zdrowotne matchy, takie jak przeciwnowotworowe działanie, wpływ na funkcje poznawcze i ochronę układu nerwowego.
Składniki matchy, takie jak kwercetyna, rutyna czy kofeina, wykazują właściwości przeciwcukrzycowe, przeciwzapalne i przeciwlękowe. Ponadto, matcha może korzystnie wpływać na funkcje kognitywne, zwłaszcza w kontekście starzenia się mózgu. Warto jednak pamiętać, że każdy organizm reaguje inaczej, a skutki spożycia matchy mogą zależeć od indywidualnych predyspozycji zdrowotnych. Znaczące korzyści zdrowotne można osiągnąć poprzez regularne spożywanie matchy, jednak zaleca się umiarkowane spożycie, aby uniknąć ewentualnych skutków ubocznych związanych z zawartością kofeiny.
Bibliografia:
Ashihara, H., Suzuki, T., 2004. Distribution and biosynthesis of caffeine in plants. Front. Biosci. 9, 1864–1876. https://doi.org/10.2741/1367.
Baba, Y., Inagaki, S., Nakagawa, S., Kobayashi, M., Kaneko, T., Takihara, T., 2021a. Effects of daily matcha and caffeine intake on mild acute psychological stress-related cognitive function in middle-aged and older adults: a randomized placebo-controlled study. Nutrients 13. https://doi.org/10.3390/nu13051700.
Baba, Y., Kaneko, T., Takihara, T., 2021b. Matcha consumption maintains attentional function following a mild acute psychological stress without affecting a feeling of fatigue: a randomized placebo-controlled study in young adults. Nutr. Res. 88, 44–52. https://doi.org/10.1016/j.nutres.2020.12.024.
Baluchnejadmojarad, T., Roghani, M., Nadoushan, M.R., Bagheri, M., 2009. Neuroprotective effect of genistein in 6-hydroxydopamine hemi-parkinsonian rat model. Phytother Res. 23, 132–135. https://doi.org/10.1002/ptr.2564.
Bastianetto, S., Yao, Z.X., Papadopoulos, V., Quirion, R., 2006. Neuroprotective effects of green and black teas and their catechin gallate esters against beta-amyloid-induced toxicity. Eur. J. Neurosci. 23, 55–64. https://doi.org/10.1111/j.1460- 9568.2005.04532.x.
Bolduc, V., Baraghis, E., Duquette, N., Thorin-Trescases, N., Lambert, J., Lesage, F., Thorin, E., 2012. Catechin prevents severe dyslipidemia-associated changes in wall biomechanics of cerebral arteries in LDLr-/-:hApoB+/+ mice and improves cerebral blood flow. Am. J. Physiol. Heart Circ. Physiol. 302, H1330–H1339. https://doi.org/ 10.1152/ajpheart.01044.2011.
Noguchi-Shinohara, M.; Yuki, S.; Dohmoto, C.; Ikeda, Y.; Samuraki, M.; Iwasa, K.; Yokogawa, M.; Asai, K.; Komai, K.; Nakamura, H.; et al. Consumption of green tea, but not black tea or coffee, is associated with reduced risk of cognitive decline. PLoS ONE 2014, 9, e96013.
Kakutani, S.; Watanabe, H.; Murayama, N. Green Tea Intake and Risks for Dementia, Alzheimer’s Disease, Mild Cognitive Impairment, and Cognitive Impairment: A Systematic Review. Nutrients 2019, 11, 1165.
Ran, L.S.; Liu, W.H.; Fang, Y.Y.; Xu, S.B.; Li, J.; Luo, X.; Pan, D.J.; Wang, M.H.; Wang, W. Alcohol, coffee and tea intake and the risk of cognitive deficits: A dose-response meta-analysis. Epidemiol. Psychiatr. Sci. 2021, 30, e13
Zhang, J.; Wang, A.; Zhang, X.; Chen, S.; Wu, S.; Zhao, X.; Zhang, Q. Association between tea consumption and cognitive impairment in middle-aged and older adults. BMC Geriatr. 2020, 20, 447.
Okubo, H.; Inagaki, H.; Gondo, Y.; Kamide, K.; Ikebe, K.; Masui, Y.; Arai, Y.; Ishizaki, T.; Sasaki, S.; Nakagawa, T.; et al. Association between dietary patterns and cognitive function among 70-year-old Japanese elderly: A cross-sectional analysis of the SONIC study. Nutr. J. 2017, 16, 56.
Horie, H.; Kaori Ema, K.; Sumikawa, O. Chemical Components of Matcha and Powdered Green Tea. J. Cook. Sci. Jpn. 2017, 50, 182–188.
Schröder, L.; Marahrens, P.; Koch, J.G.; Heidegger, H.; Vilsmeier, T.; Phan-Brehm, T.; Hofmann, S.; Mahner, S.; Jeschke, U.; Richter, D.U. Effects of Green Tea, Matcha Tea and Their Components Epigallocatechin Gallate and Quercetin on MCF-7 and MDA-MB-231 Breast Carcinoma Cells. Oncol. Rep. 2019, 41, 387–396
Costa, L.G.; Garrick, J.M.; Roquè, P.J.; Pellacani, C. Mechanisms of Neuroprotection by Quercetin: Counteracting Oxidative Stress and More. Oxid Med. Cell Longev 2016, 2016, 2986796
